Serwis Onkologiczny dla Dziennikarzy
1. Depresja pogarsza wyniki leczenia chorych na nowotwory płuc
Według amerykańskich badaczy depresja występująca przed rozpoznaniem raka płuca zmniejsza szanse na wyleczenie nowotworu poprzez nasilanie układowej reakcji zapalnej. Do badania, którego wyniki opublikowano w PLoS One, włączono 186 chorych z niedawno rozpoznanym rakiem płuca w IV stopniu zaawansowania. U 35% uczestników występowały objawy depresyjne w nasileniu średnim lub ciężkim. Obecność depresji istotnie wpływała na parametry odpowiedzi zapalnej, takie jak iloraz neurtofilii do limfocytów (neutrophil-to-lymphocyte ratio, NLR), iloraz płytek krwi do limfocytów (platelet-to-lymphocyte ratio, PLR) oraz wskaźnik Advanced Lung Cancer Inflammation Index (ALI). Wskaźnik dwuletniej umieralności wyniósł 61%. Wysokie wartości NLR, PLR i niskie ALI były czynnikami predykcyjnymi gorszego przeżycia całkowitego. PLR powyżej normy występowało u 56% osób bez depresji lub z niewielkim jej nasileniem, podczas gdy w grupie o dużym i średnim nasileniu objawów dotyczyło to 77% chorych. Depresja zwiększała ryzyko występowania reakcji zapalnej 1,3 - 3-krotnie. W opinii autorów pracy depresja może być niedocenionym czynnikiem rokowniczym raka płuca, tłumaczącym niektóre przypadki złej odpowiedzi na immunoterapię czy leczenie celowane.
2. Domowe testy w kierunku wirusa HPV skuteczne wśród kobiet niezgłaszających się na badania przesiewowe
Badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy skutecznie obniżają zachorowalność i umieralność z powodu tego nowotworu. Jednym z największych problemów skriningu jest niska zgłaszalność chorych. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badanie populacyjne z randomizacją obejmujące 20 tys. kobiet w wieku 30-64 lat, które nie wykonały w zaleconym terminie cytologii. Badanie przeprowadzono w latach 2014-2016, przed wybuchem pandemii COVID-19. Chore randomizowano do ramienia otrzymującego standardową opiekę medyczną oraz grupy, której wysyłano domowy test w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus, HPV). 1206 chorych z grupy eksperymentalnej wykonało i odesłało domowy test. Odsetek kobiet spełniających kryteria terminowego (tzn. przeprowadzonego w przeciągu sześciu miesięcy od wyznaczonej daty skriningu) badania przesiewowego wyniósł w grupie badanej i kontrolnej odpowiednio 26,3% i 17,4%. U kobiet wykonujących domowy test częściej niż w grupie kontrolnej rozpoznawano infekcję wirusem HPV (ryzyko względne 1.49) oraz wdrożono leczenie (ryzyko względne 1.70). Największą skuteczność domowych badań przesiewowych wykazano w grupie kobiet w wieku 50-64 lat oraz wśród tych, u których odstęp pomiędzy otrzymaniem domowego testu a terminem niewykonanego badania przesiewowego był najkrótszy.
3. Osoby z nowotworami mózgu mogą być dawcami narządów
Głównym problemem transplantologii na świecie jest niewystarczająca liczba dawców. Ze względu na ryzyko przeniesienia choroby z dawcy na biorcę, jednym z kryteriów wykluczających dawstwo organów jest choroba nowotworowa. W Jama Surgery opublikowano wyniki brytyjskiego badania dowodzące, że narządy pobrane od osób zmarłych z powodu nowotworów mózgu, mogą być bezpiecznie przeszczepiane, nie zwiększając ryzyka przeniesienia choroby nowotworowej. Badacze przeanalizowali dane ponad 13 tys. dawców w Anglii i Szkocji. Wśród nich – 282 osoby (2%) chorowały na nowotwory mózgu. Pobrano od nich łącznie 1014 narządów, które przeszczepiono 887 biorcom. W populacji badanej znalazło się 88% z nich. 262 organy (34%) pochodziły od osób z nowotworami niskozróżnicowanymi, a 490 narządów (63%) od osób, które przebyły zabieg neurochirurgiczny lub radioterapię. Dawcy z nowotworami mózgu, w porównaniu z całą grupą, byli młodsi, mieli mniej chorób towarzyszących, mniej środowiskowych czynników ryzyka oraz lepsze parametry przeszczepianych narządów. W trakcie 6-letniej obserwacji wśród biorców narządów pochodzących od dawców z nowotworami mózgu rozpoznano 83 nowotwory (u 79 chorych). Żaden z nowotworów nie był histologicznie podobny do nowotworu dawcy. Wskaźniki 10-letnich przeżyć narządów transplantowanych wyniosły dla przeszczepu pojedynczej nerki 65%, przeszczepu wątroby 69%, przeszczepu serca 73% i przeszczepu płuc 46%, były zbliżone do wartości obserwowanych w dobranej grupie kontrolnej.
4. Sztuczna inteligencja przewiduje losy chorych na podstawie lekarskich notatek
Amerykańscy badacze z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej przebadali możliwości rozumienia notatek lekarskich przez algorytmy sztucznej inteligencji (artificial intelligence, AI). Analizie poddano dokumentację medyczną ponad 47 tys. chorych, zawierającą konsultację onkologa klinicznego lub radioterapeuty, sporządzoną do 180 dni od rozpoznania nowotworu. Notatki były wykonywane automatycznie z nagrań głosowych i składały się z krótkich akapitów z nagłówkami. W badaniu wykorzystano cztery odmienne algorytmy AI. Okazało się, że AI bazująca tylko na notatkach przewidziała 6-, 36- i 60-miesięczne odsetki przeżycia chorych z dokładnością większą niż 80%. Cytowana praca jest pierwszym badaniem udowadniającym skuteczność i możliwość uczenia się algorytmów AI z notatek, bez wprowadzania danych w formie uporządkowanej, typu baz danych, formuł czy wzorów.
5. Nowe leki poprawiają wyniki leczenia chorych na rozsiane nowotwory
W ciągu ostatnich 30 lat zaakceptowano i wprowadzono do codziennej praktyki klinicznej ponad 80 nowych leków. Leczenie systemowe z wykorzystaniem chemioterapii, immunoterapii czy terapii celowanych jest podstawą leczenia nowotworów rozpoznawanych w IV stopniu zaawansowania, tj. z przerzutami odległymi. Dzięki nowym lekom wskaźniki 5-letnich przeżyć całkowitych chorych na rozsiane nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego, czerniaki, raki neuroendokrynne, raka gruczołu krokowego, raka piersi, raka tarczycy i nowotwory jądra leczonych w latach 2014-2018 poprawiły się o więcej niż 15% w porównaniu do okresu 1989-1993. Nie we wszystkich nowotworach jednak odnotowano taki postęp. 5-letnie przeżycie chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca poprawiło się zaledwie o 6%. Co ciekawe, odnotowano również zmianę udziału chorych rozpoznawanych w stadium rozsiewu. W ostatnich latach więcej nowotworów płuc rozpoznaje się w tym stadium, co przypisuje się bardziej zaawansowanym technikom diagnostyki obrazowej, np. PET/TK. Natomiast nowotwory dróg żółciowych, gruczołu krokowego, odbytnicy, trzonu i szyjki macicy, piersi i pęcherzyka żółciowego rozpoznawano w latach 2014-2018 w mniej zaawansowanych stadiach niż w okresie 1989-1993.
6. Udar mózgu u młodych osób zwiększa ryzyko nowotworów
Udar mózgu w młodym wieku występuje rzadko i może być objawem nierozpoznanej choroby serca albo zaburzeń krzepnięcia. Naukowcy z Holandii sprawdzili, czy podłożem udaru mózgu u młodych osób może być nierozpoznany nowotwór. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie JAMA Network Open poddano analizie dane ponad 27 tysięcy osób w wieku 15-49 lat i ponad 362 tysięcy osób po 50. roku życia, które przeszły krwotoczny lub niedokrwienny udar mózgu. Zauważono, że osoby w wieku 15-49 lat w ciągu roku po wystąpieniu niedokrwiennego udaru mózgu miały 2,6-krotnie większe ryzyko rozpoznania nowotworu niż ich zdrowi rówieśnicy. Osoby w tej grupie wiekowej, które przebyły krwotoczny udar, miały 5-krotnie wyższe ryzyko. Dla osób po 50. roku życia ryzyko rozpoznania nowotworu w ciągu roku po przebytym krwotocznym lub niedokrwiennym udarze mózgu było o 20% wyższe niż w zdrowej populacji w tej grupie wiekowej.
7. Nie każda dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego jest zdrowa
Dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego zyskuje coraz większą popularność nie tylko ze względu na walory smakowe, ale również zdrowotne i środowiskowe. W czasopiśmie JAMA Network Open opublikowano badanie, w którym sprawdzono czy każda dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego jest jednakowo zdrowa. Analizie poddano dietę ponad 132 tysięcy osób. Okazało się, że osoby spożywające zdrową żywność pochodzenia roślinnego (zboża, warzywa, owoce) mają niższe ryzyko zachorowania na nowotwór i choroby sercowo-naczyniowe oraz niższe ryzyko zgonu z jakiegokolwiek powodu. Podobnej zależności nie zauważono u osób spożywających w większości dietę opartą na „niezdrowych” produktach pochodzenia roślinnego (soki, przetworzone produkty pochodzenia roślinnego mające być substytutem mięsa, wysoko przetworzone produkty zbożowe). Badanie po raz kolejny potwierdza, że ograniczenie spożywania produktów odzwierzęcych i większy udział w diecie nieprzetworzonych produktów pochodzenia roślinnego ma prozdrowotne działanie.
8. Ryzyko migotania przedsionków związane z lekami onkologicznymi może być niedoszacowane
W czasopiśmie Journal of the American College of Cardiology opublikowano badanie, w którym sprawdzono liczbę incydentów migotania przedsionków w badaniach klinicznych. Analizie poddano 191 badań klinicznych II i III fazy, w których łącznie przebadano 16 leków onkologicznych stosowanych w monoterapii. Częstość zgłaszania migotania przedsionków zależnie od rodzaju badanego leku wahała się od 0,26 do 4,92 na 100 osobolat. W grupie otrzymującej placebo zgłoszono 0,25 incydentów migotania przedsionków na 100 osobolat. Autorzy pracy podkreślają, że wiele leków onkologicznych może zwiększać ryzyko migotania przedsionków. Bardzo ważne jest zatem, aby na etapie badań klinicznych zidentyfikować te z nich, które szczególnie podnoszą to ryzyko, co pozwoli objąć pacjentów stosujących te leki szczególnym nadzorem kardiologicznym.
9. Olanzapina zmniejsza ryzyko niedożywienia w trakcie leczenia onkologicznego
Niedożywienie jest problemem dotykającym 30-80% chorych leczonych z powodu zaawansowanych nowotworów. W badaniu opublikowanym w Journal of Clinical Oncology sprawdzono, czy olanzapina (lek przeciwpsychotyczny i stabilizujący nastrój) zmniejsza ryzyko niedożywienia w trakcie leczenia onkologicznego. W badaniu wzięło udział 124 chorych na zaawansowanego raka żołądka, dróg żółciowych, trzustki lub płuca. 63 chorych w trakcie chemioterapii otrzymało 2,5 mg olanzapiny 1xdz przez 12 tygodni, a 61 placebo. W czasie chemioterapii, u 60% pacjentów otrzymujących olanzapinę odnotowano przyrost masy ciała o więcej niż 5% w porównaniu z 9% w grupie z placebo. Poprawę apetytu zgłosiło 43% chorych stosujących olanzapinę i 13% chorych w grupie z placebo. U większości osób olanzapina była dobrze tolerowana.
10. Mężczyźni po przebytym w dzieciństwie leczeniu onkologicznym rzadziej chcą mieć potomstwo
Postępy w leczeniu onkologicznym sprawiły, że coraz więcej osób, które w dzieciństwie zachorowały na nowotwór udaje się wyleczyć. Wiadomo, że przebyte w młodości onkologiczne leczenie może uszkadzać płodność, jednak brakuje badań oceniających chęć posiadania potomstwa przez osoby wyleczone z nowotworu. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer 1317 mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne, wypełniło kwestionariusz na temat chęci posiadania potomstwa. Ich odpowiedzi porównano z odpowiedziami ich rodzeństwa. Zauważono, że większość mężczyzn chciała mieć potomstwo, jednak pragnienie to było mniejsze wśród mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne (odpowiednio 74% i 82%). Aż 25% mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne, z uwagi na problemy z płodnością nie zrealizowało chęci posiadania potomstwa. Był to wynik 5-krotnie wyższy niż w grupie kontrolnej.
1. Czy miejsce zamieszkania wpływa na umieralność z powodu nowotworów związanych z otyłością?
W związku z panującą w Stanach Zjednoczonych epidemią otyłości amerykańscy badacze ocenili, czy dostępność sklepów ze zdrową żywnością i fast foodów wpływa na umieralność z powodu nowotworów. Badaniu poddano ponad 3 tys. regionów. W społecznościach żyjących w okolicach z łatwym dostępem do żywności typu fast food zanotowano o 77% większą umieralność z powodu nowotworów związanych z otyłością. Rejony te, w stosunku do społeczności żyjących w bliskim sąsiedztwie sklepów ze zdrową żywnością, charakteryzowały się wyższym odsetkiem mieszkańców czarnoskórych (3,3% vs 1.8%), osób powyżej 65. roku życia (15,7% vs 15,4%), dorosłych z otyłością (33% v. 32%) oraz osób z cukrzycą (12,5% vs 10,7%).
2. Leczenie raka piersi nie wyklucza posiadania dzieci
Leczenie hormonozależnego raka piersi to nie tylko chirurgia i ew. chemioterapia czy radioterapia. Standardem postępowania, zmniejszającym ryzyko nawrotu nowotworu oraz rozwoju drugiego raka, jest wieloletnia doustna hormonoterapia (HT), podczas której chore nie mogą zachodzić w ciążę. Wraz z rosnącym odsetkiem młodych chorych na raka piersi, kwestia ciąży stawała się coraz istotniejszym problemem. W The New England Journal of Medicine opublikowano wyniki badania POSITIVE, oceniającego bezpieczeństwo przerwania HT. Badaniu poddano ponad 500 chorych na hormonozależnego raka piersi, głównie w I i II stopniu zaawansowania. Po 18-30 miesiącach HT oraz trzymiesięcznym okresie wypłukiwania leku, pacjentkom proponowano dwuletnią przerwę pozwalającą zajść w ciążę, urodzić dziecko i karmić piersią. W co najmniej jedną ciążę udało się zajść 74% chorym, a u 64% zakończyła się ona żywym porodem. Odsetek zachorowań na raka piersi po trzech latach obserwacji wyniósł 8,9% w grupie badanej oraz 9,2% w dobranej historycznej grupie kontrolnej. Autorzy zalecają jednak ostrożność ze względu na krótki okres obserwacji.
3. Blisko 100% skuteczność jednodawkowych schematów szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego
Rak szyjki macicy jest czwartym najczęstszym nowotworem wśród kobiet na świecie. Zachorowania związane są z przewlekłą infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papiloma virus, HPV). Od 2006 roku dostępne jest szczepienie przeciw HPV, stosowane w zależności od wieku w schemacie dwu- lub trzydawkowym. Podczas 35th International Papillomavirus Conference w Waszyngtonie przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w Kongo z udziałem ponad 2 tys. osób w wieku 15-20 lat. Uczestniczki podzielono na trzy grupy. Pierwsza otrzymywała pojedynczą dawkę dwuwalentnej szczepionki anty-HPV, druga – pojedynczą dawkę szczepionki 9-walentnej, a trzecia stanowiła grupę kontrolną. Podczas trzyletniej obserwacji powtarzano badania krwi na obecność HPV DNA oraz wymazy z szyjki macicy i pochwy. Okazało się, że trzyletnia skuteczność szczepień dwu- i dziewięciowalentnych w zapobieganiu zakażeniu HPV wyniosła odpowiednio 98% i 96%. Na podstawie cytowanej publikacji oraz niskiego odsetka kobiet szczepionych przeciwko HPV na świecie (w 2021 roku było to zaledwie 15%) WHO zmieniło w grudniu ubiegłego roku swoje zalecenia. Obecnie proponuje się jedną lub dwie dawki szczepionki dla dziewczynek i kobiet w wieku 9-20 lat oraz dwie dawki w odstępie co najmniej półrocznym dla kobiet starszych. W Polsce 23 lutego 2023 roku opublikowano obwieszczenie ministra zdrowia, zapowiadające refundację szczepionek przeciw HPV od 1 czerwca bieżącego roku.
4. Wzrasta liczba osób z niepełnosprawnościami ruchowymi po leczeniu onkologicznym
Amerykańscy badacze ocenili częstość występowania niepełnosprawności ruchowych u chorych po leczeniu onkologicznym. Ograniczenia chorzy zgłaszali samodzielnie według listy 12 aktywności obejmujących m.in. dwugodzinne siedzenie, udział w wydarzeniach społecznych czy przesuwanie obiektów wielkości krzesła. Analizą objęto ponad 51 tys. osób, reprezentujących ważoną populację około 178,8 miliona z lat 1999-2018. Ograniczenia ruchowe zgłosiło w 1999 roku 3,6 mln osób, a w 2018 roku 8,2 mln, co odpowiada 2,25-krotnemu wzrostowi. Odnotowano również wzrost liczby chorych bez niepełnosprawności, ale był on tylko 1,34 krotny. 70% udział osób z ograniczeniami ruchowymi wśród chorych po leczeniu nowotworowym jest dwukrotnie większy niż w populacji ogólnej. Najwyższy udział niepełnosprawności występuje wśród chorych na raka trzustki (80,3%) i raka płuca (76,5%), a najniższy u chorych na czerniaka (62,2%), raka piersi (61,8%) i raka gruczołu krokowego (59,5%).
JAMA Oncol. Published online May 11, 2023. doi:10.1001/jamaoncol.2023.1180
5. Dlaczego nie należy u wszystkich mężczyzn wykonywać rutynowych oznaczeń PSA?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (prostate specific antygen, PSA) jest enzymem wytwarzanym przez komórki gruczołu krokowego. Jego stężenie wzrasta w stanach zapalnych, przeroście lub raku gruczołu krokowego oraz po niektórych ingerencjach w jego sąsiedztwie (np. badanie per rectum lub cewnikowanie pęcherza moczowego). Oznaczenie PSA jako populacyjne badanie przesiewowe wykorzystywane jest tylko na Litwie i w Kazachstanie. Większość krajów zachodnioeuropejskich i Stany Zjednoczone zalecają wykonywanie PSA tylko po rozmowie z pacjentem, przedstawiającej korzyści i wady metody. Głównym zarzutem wobec populacyjnych badań PSA jest nadrozpoznawalność niemych klinicznie nowotworów, które nie ujawniłyby się do końca życia chorego. Pozytywny wynik badania, pomimo braku dolegliwości i istotności klinicznej dla chorego, skutkuje wykonaniem inwazyjnych procedur diagnostycznych oraz terapeutycznych, których można by uniknąć. Obecne zalecenia US Preventive Services Task Force jednoznacznie zalecają niewykonywanie przesiewowych badań PSA w populacji powyżej 70. r.ż.. Pomimo oficjalnych wytycznych i stanowisk towarzystw naukowych, w Wielkiej Brytanii u osób po 80. r.ż. dwukrotnie częściej wykonuje się badania PSA niż u mężczyzn 50-letnich. Podobnie jest we Francji, Włoszech, Niemczech i Irlandii, gdzie udział chorych po 70 r.ż. poddawanych rutynowym badaniom PSA jest wysoki. W najnowszej publikacji w BMJ panel ekspertów sugeruje zastąpienie ogólnodostępnych badań PSA kompleksowym modelem opartym na ryzyku. Jego główne założenia obejmują wykonywanie badań w grupie wiekowej 50-70 lat tylko u chorych wysokiego ryzyka lub z podejrzanymi objawami, uzależnienie odstępów pomiędzy badaniami od stężenia PSA, odstąpienie od kontynuacji oznaczeń u osób z niskimi wartościami enzymu, wykonywanie biopsji tylko u osób z ryzykiem agresywnej choroby potwierdzonym w drugim niezależnym badaniu (np. rezonansie magnetycznym) oraz leczenie nowotworu tylko w przypadku raków o wysokim stopniu w skali Gleason.
6. Astma oskrzelowa może zwiększać ryzyko niektórych nowotworów
Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych powodującą skurcz oskrzeli, co w konsekwencji może prowadzić do duszności, a w skrajnych przypadkach niewydolności oddechowej. W retrospektywnym badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer Medicine sprawdzono, czy chorzy na astmę mają wyższe ryzyko zachorowania na nowotwory. W tym celu przeanalizowano dane z lat 2012-2020, obejmujące ponad 90 tysięcy chorych na astmę i ponad 270 tysięcy zdrowych dorosłych. Wykazano, że chorzy na astmę mają o 36% wyższe ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory. Dodatkowo osoby chore na astmę niestosujące sterydów wziewnych miały to ryzyko większe o 60%, a osoby wymagające stosowania wziewnych sterydów jedynie o 11%. Badanie to po raz pierwszy wykazało wpływ astmy na ryzyko zachorowania na nowotwory, wymaga jednak potwierdzenia.
7. Jakie objawy poprzedzają rozpoznanie raka jelita grubego?
Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów na świecie. W związku ze wzrastającą liczbą zachorowań na ten nowotwór wśród młodych osób, w artykule opublikowanym w czasopiśmie Journal of the National Cancer Institute sprawdzono, jakie objawy występowały najczęściej u osób między 18. a 64. rokiem życia do dwóch lat przed zachorowaniem. Zauważono cztery kluczowe objawy poprzedzające rozpoznanie raka jelita grubego: ból brzucha, krwawienie z odbytu, biegunkę i niedobór żelaza. Występowanie jednego z nich zwiększało prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego blisko dwukrotnie. Współwystępowanie dwóch objawów zwiększało prawdopodobieństwo 3,5-krotnie, a trzech i czterech 6,5-krotnie. 19% chorych pierwsze objawy choroby zauważyło do dwóch lat przed rozpoznaniem raka jelita grubego, a 49% przed 3 miesiącami. Autorzy pracy podkreślają konieczność zachowania czujności onkologicznej i zwracania uwagi na typowe objawy raka jelita grubego szczególnie w młodszych grupach wiekowych, które często bagatelizują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
8. Stężenie witaminy D3 we krwi a odpowiedź na immunoterapię
Immunoterapia jest formą leczenia systemowego, która pobudza układ immunologiczny chorego do walki z nowotworem. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer sprawdzono, czy stężenie witaminy D3 we krwi chorych na czerniaka skóry ma wpływ na wyniki immunoterapii. W badaniu wzięło udział 200 chorych na rozsianego czerniaka skóry otrzymujących pierwszorazową immunoterapię (niwolumab lub pembrolizumab). Stężenie witaminy D3 we krwi oznaczano przed leczeniem oraz co 12 tygodni w trakcie trwania leczenia. Zauważono, że czas wolny od progresji nowotworu u chorych z normalnym (>30 ng/ml) stężeniem witaminy D3 był dłuższy niż u chorych z niskim stężeniem (odpowiednio 11,25 miesiąca i 5,75 miesiąca). Lepsze wyniki leczenia odnotowano zarówno u chorych z wyjściowo normalnym stężeniem witaminy D3, jak i u chorych otrzymujących ją w trakcie badania. Autorzy badania zalecają suplementację witaminy D3 u wszystkich pacjentów otrzymujących immunoterapię z powodu zaawansowanego czerniaka skóry.
9. Ubytek masy ciała u starszych osób zwiększa ryzyko zgonu
Wahania masy ciała są często odzwierciedleniem kondycji całego organizmu. W JAMA Network Open opublikowano badanie, w którym sprawdzono czy ubytek masy ciała u starszych, nieobciążonych poważnymi chorobami internistycznymi osób ma związek z ryzykiem zgonu. Przeanalizowano dane ponad 16,5 tysiąca zdrowych osób po 70. roku życia, którym na początku badania oraz po rocznej obserwacji mierzono obwód talii i masę ciała. Zauważono, że mężczyźni z ubytkiem masy ciała między 5% a 10% mieli o 33% wyższe ryzyko zgonu z jakiegokolwiek powodu niż mężczyźni ze stabilną masą ciała. U mężczyzn z ubytkiem masy ciała większym niż 10% ryzyko wynosiło 289%. Dla kobiet wartości te wyniosły odpowiednio 26% i 114%. Ubytek masy ciała o więcej niż 10% zwiększał ryzyko zgonu z powodu nowotworu 3,5 krotnie u mężczyzn i 2,8-krotnie u kobiet. Ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych było ponad 3-krotnie większe dla mężczyzn z ubytkiem masy ciała większym niż 10% w porównaniu do mężczyzn bez ubytku masy ciała, a dla kobiet blisko dwukrotnie większe.
10. Wysokie BMI zwiększa ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego
W JAMA Network Open opublikowano retrospektywne badanie w którym sprawdzono, czy otyłość we wczesnej dorosłości i w średnim wieku ma wpływ na ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego. W tym celu przeanalizowano dane ponad 135 tysięcy osób w wieku 55-74 lat, zebrane dla PLCO Cancer Screening Trial. Wykazano, że nadwaga (BMI w przedziale 25-30) we wczesnej dorosłości, średnim i starszym wieku zwiększa ryzyko raka jelita grubego o średnio 20%. Otyłość (BMI powyżej 30) we wczesnej dorosłości zwiększa to ryzyko o 30%, w średnim wieku o 55%, a w starszym o 39%. Podobne wyniki uzyskano dla innych nowotworów przewodu pokarmowego. Badanie to po raz kolejny potwierdza niekorzystny wpływ otyłości na występowanie nowotworów przewodu pokarmowego. Autorzy pracy podkreślają konieczność prowadzenia dalszych badań nad mechanizmem tego zjawiska
1. Interwencja telefoniczna pomaga zmniejszyć masę ciała kobietom po leczeniu z powodu raka piersi
Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że regularna aktywność fizyczna i utrzymywanie właściwej masy ciała zmniejsza ryzyko wznowy raka piersi po przebytym leczeniu. W badaniu przedstawionym na tegorocznym kongresie Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej sprawdzono, czy interwencja telefoniczna przypominająca o aktywności fizycznej i diecie ułatwia zmniejszenie masy ciała kobietom po przebytym leczeniu z powodu raka piersi. Ponad 3 tysiące kobiet z rozpoznanym w ciągu ostatnich 14 miesięcy rakiem piersi, po zakończonym leczeniu onkologicznym losowo przydzielano do dwóch grup. Pierwsza otrzymywała regularną telefoniczną instrukcję dotyczącą ćwiczeń fizycznych i zmniejszenia kaloryczności posiłków, a druga otrzymywała prozdrowotne zalecenia jedynie na początku badania. Po 12 miesiącach poddano analizie dane ponad 2 tysięcy kobiet bez wznowy raka. Zauważono, że w grupie z interwencja telefoniczną zmniejszenie masy ciała wyniosło średnio 4,8%, a w grupie kontrolnej masa ciała wykazywała nieznaczną tendencję wzrostową (średnio o 0,8%).
2. Hormonoterapia stosowana w raku gruczołu krokowego może zwiększać ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych
Chorzy na raka gruczołu krokowego dzięki nowym formom hormonoterapii żyją dłużej i z mniejszą liczbą działań niepożądanych niż w trakcie chemioterapii. Antyandrogeny drugiej generacji (enzalutamid, apalutamid, darolutamid) nie są jednak pozbawione działań niepożądanych. W badaniu opublikowanym w JAMA Oncology sprawdzono, czy stosowanie antyandrogenów drugiej generacji zwiększa ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych oraz czy pogarsza funkcjonowanie chorych. W metaanalizie uwzględniono 12 badań, w których łącznie wzięło udział ponad 13 tysięcy chorych na raka gruczołu krokowego. Zauważono, że mężczyźni stosujący antyandrogeny drugiej generacji mieli dwukrotnie wyższe ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych niż osoby z grupy kontrolnej. Dodatkowo częściej odczuwali oni osłabienie oraz mieli o 87% wyższe niż w grupie kontrolnej ryzyko upadków.
3. Choroba nowotworowa negatywnie wpływa na całą rodzinę
Nowotwór u bliskiej osoby jest dużym wyzwaniem dla całej rodziny i często wpływa na jakość życia wszystkich jej członków. W JAMA Network Open opublikowano szwedzkie badanie, w którym sprawdzono jak sytuację ekonomiczną i jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia wpływa choroba nowotworowa partnera lub małżonka. W latach 2019-2020 osoby, które leczono z powodu raka jelita grubego w III stadium zaawansowania w ostatnich pięciu latach, wypełniły ankiety dotyczące finansowego obciążenia związanego z nowotworem oraz jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia. Równolegle te same ankiety wypełnili partnerzy życiowi tych osób. Łącznie ankiety wypełniło 501 osób po leczeniu onkologicznym i 311 partnerów życiowych. 68% partnerów życiowych zgłosiło pogorszenie sytuacji finansowej spowodowane chorobą małżonka. Osoby z pożyczkami zgłaszały pogorszenie snu, a osoby z problemami finansowymi - gorsze funkcjonowanie w społeczeństwie, nadmierne osłabienie oraz nasilenie przewlekłych dolegliwości bólowych.
4. Zapalenie wyrostka robaczkowego może być pierwszym objawem raka jelita grubego
Zapalenie wyrostka robaczkowego jest najczęstszą chorobą układu pokarmowego, wymagającą pilnej interwencji chirurgicznej. Naukowcy z Francji sprawdzili, czy zapalenie wyrostka robaczkowego może być pierwszym objawem raka jelita grubego. Analizie poddano dane ponad 230 tysięcy chorych na ostre zapalenie wyrostka robaczkowego oraz ponad 461 tysięcy zdrowych osób. Zauważono, że osoby które był operowane z powodu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, miały blisko czterokrotnie wyższe ryzyko rozpoznania raka jelita grubego w ciągu roku od zabiegu w porównaniu z grupą kontrolną. Dla raków prawej strony jelita grubego ryzyko był ośmiokrotnie wyższe. Osoby poniżej 40. roku życia miały sześciokrotnie wyższe ryzyko rozpoznania raka jelita grubego. Naukowcy podkreślają konieczność wzmożonej kontroli onkologicznej u osób po ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego.
5. Osoby, które w dzieciństwie przeszły leczenie onkologicznie mają większe ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych w dorosłym życiu
Wraz z rozwojem medycyny rośnie liczba osób wyleczonych z nowotworów, które często na dalszych etapach życia odczuwają ujemne skutki przebytego leczenia. W badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono, czy przebyte w dzieciństwie leczenie onkologiczne ma wpływ na zaburzenia funkcji poznawczych w dorosłym życiu.
W badaniu wzięło udział 2375 dorosłych leczonych w dzieciństwie z powodu nowotworu oraz ich zdrowe rodzeństwo (232 osoby). Funkcje poznawcze oceniano na początku (średnio po 23 latach od rozpoznania nowotworu) oraz na koniec badania (średnio po 35 latach od rozpoznania). W porównaniu do zdrowego rodzeństwa osoby po leczeniu onkologicznym miały wyższe ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych. W grupie kontrolnej (zdrowe rodzeństwo) u 8% osób doszło do pogorszenia funkcji poznawczych. W grupie osób, które w dzieciństwie otrzymywały chemioterapią z powodu ostrej białaczki limfoblastycznej, częstość tego objawy wynosiła 14%, a u chorych na ostrą białaczkę limfoblastyczną poddanych dodatkowo radioterapii na obszar mózgowia - 26%. Pogorszenie funkcji poznawczych odnotowano u 17% osób po leczeniu chłoniaka Hodgkina i u 35% osób po leczeniu nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Dodatkowo zauważono, że palenie papierosów, brak aktywności fizycznej oraz niski poziom wykształcenia zwiększały ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych.
6. Wzrost masy ciała w młodym wieku zwiększa ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego
Analiza danych ponad 250 tys. mężczyzn wykazała, że wzrost masy ciała o ponad 13 kg w okresie pomiędzy 17. a 29. rokiem życia zwiększa o 13% ryzyko zachorowania na agresywną postać raka gruczołu krokowego oraz o 27% ryzyko zgonu z tego powodu. Mężczyźni, którzy tyli 0,5 kg rocznie mieli, w porównaniu do osób ze stabilną masą ciała, o 10% większe ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego i o 29% zgonu z tego powodu. Wyniki tego badania przedstawiono podczas European Congress on Obesity 2023. Autorzy analizy podkreślają, że wzrost masa ciała jest, obok pozostałych czynników ryzyka rozwoju raka gruczołu krokowego (wieku, obciążenia rodzinnego i predyspozycji genetycznych), jedynym modyfikowalnym czynnikiem zależnym od chorego.
7. Kwas acetylosalicylowy zmniejsza ryzyko rozwoju zmian przednowotworowych jelita grubego u osób poniżej 50. roku życia.
W ostatnich latach gwałtownie wzrasta liczba zachorowań na raka jelita grubego wśród osób poniżej 50. roku życia. Ponad połowa z występujących w młodym wieku nowotworów inwazyjnych powstaje na podłożu zmian łagodnych – gruczolaków. Amerykańscy badacze przeprowadzili analizę oceniającą wpływ regularnego (np. dwa razy w tygodniu) stosowania niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) lub kwasu acetylosalicylowego (popularnej aspiryny) na częstość występowania gruczolaków jelita grubego wśród młodych osób. U 32 tys. chorych, którzy wykonali kolonoskopię przed 50. rokiem życia, rozpoznano 1247 gruczolaków, w tym 290 z grupy wysokiego ryzyka. Regularne przyjmowanie NLPZ lub aspiryny zmniejszało ryzyko wystąpienia gruczolaków w młodym wieku o 15%, a zmian o wysokim stopniu ryzyka aż o 33%.
8. Zaburzenia funkcji tarczycy występują u połowy osób otrzymujących immunoterapię
Jednym z najczęstszych powikłań immunoterapii z zastosowaniem inhibitorów punktów kontrolnych jest niedoczynność tarczycy. W Chinach oceniono częstość jej występowania wśród chorych leczonych poza badaniami klinicznymi. Przeanalizowano dane 560 chorych na raka drobno- i niedrobnokomórkowego płuca, raka żołądka i raka wątroby. Większość chorych była w III i IV stopniu zaawansowania. Ocenę parametrów funkcji tarczycy wykonywano co trzy tygodnie. Zaburzenia czynności tarczycy rozpoznano u ponad 50% chorych, z czego u 32% była to niedoczynność. Mediana czasu od rozpoczęcia immunoterapii do wystąpienia zaburzeń czynności tarczycy wyniosła 73 dni. W zdecydowanej większości powikłanie to miało niewielki stopień nasilenia. U zaledwie 4,2% wystąpił trzeci stopień toksyczności w pięciostopniowej skali. Badanie potwierdziło również wcześniejsze obserwacje wskazujące, że osoby u których w trakcie immunoterapii doszło do zaburzeń czynności tarczycy, mają lepsze rokowanie i dłuższy czas całkowitego przeżycia.
9. Wybór kremu do opalania nie taki oczywisty
W wykładzie dr Taylor, inaugurującym tegoroczne Pigmentary Disorders Exchange Symposium, przedstawiono temat doboru kremu do opalania. Czynnikami wpływającymi na tę decyzję powinny być, m.in. typ skóry, ryzyko poparzenia słonecznego, przewlekłe choroby skóry, styl życia, rodzaj pracy, średnia liczba godzin codziennej ekspozycji na słońce oraz przyjmowane leki. Dr Taylor zacytowała wyniki badania ankietowego, wg którego 43% dermatologów „nigdy, rzadko lub sporadycznie” bierze pod uwagę typ skóry pacjenta w doborze kremu do opalania. Według zaleceń, osoby z jasną karnacją (typ I, II i III wg klasyfikacji Fitzpatrick) powinny stosować kremy fotostabiline, chroniące przed światłem o długości fali 370 nm, co zapewnia ochronę przed promieniowaniem UVA2 i UVB. Dodatkowo powinny unikać przebywania na słońcu w godzinach 10-14, używać ubrania i akcesoria chroniące przed promieniowaniem UV oraz, w miarę możliwości, wybierać zacienione miejsca. U osób z jasną karnacją i podatnością na oparzenia słoneczne należy rozważyć wybór kremów z dodatkiem fotoliazy (enzymu biorącego udział w naprawie DNA) lub antyoksydantów. Osoby z ciemną karnacją powinny pamiętać, że pomimo mniejszego ryzyko wystąpienia poparzeń słonecznych, są również narażone na rozwój nowotworów. Według badań u osób o ciemnej karnacji (typ V i VI wg Fitzparick) melanina na poziomie SPF 13 zapewnia naturalną ochronę, podczas gdy u osób o jasnej karnacji należy stosować filtry SPF 30. Tradycyjne kremy do opalania zapewniają ochronę przeciwko UVA2 i UVB, nie chroniąc przed światłem widzialnym i UVA1. Aby pokryć również to spektrum, należy użyć pigmentowane kremy do opalania (zawierające min. 3% tlenku żelaza) lub zawierające antyoksydanty (witaminy A, C, E).
10. Najnowsze wytyczne WHO odradzają stosowania słodzików
Zgodnie z nowymi zaleceniami World Health Organization (WHO) nie należy stosować słodzików w celu odchudzania się, zmniejszenia ryzyka wystąpienia cukrzycy, chorób serca czy nowotworów. Wytyczne oparto na wyniku systematycznego przeglądu ponad 280 badań przeprowadzonych u dzieci, dorosłych oraz kobiet w ciąży. Krótkotrwałe stosowanie słodzików powoduje niewielki spadek masy ciała, nie wpływając na pozostałe parametry kardiometaboliczne, takie jak stężenie glukozy na czczo, insuliny, profil lipidowy czy ciśnienie tętnicze. Natomiast długotrwałe używanie słodzików nie wpływa na zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej, zwiększając jednocześnie ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. i chorób układu sercowo-naczyniowego, a także ryzyko zgonu. Nie wykazano jednoznacznie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory. Analiza badań przeprowadzonych wśród ciężarnych kobiet wykazała, że stosowanie słodzików zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu oraz wystąpienia otyłości u dziecka.
Zalecenia WHO dotyczą wszystkich populacji oprócz osób chorujących na cukrzycę. Nie odnoszą się do produktów kosmetycznych, higienicznych czy leków.
1. Niskowęglowodanowa dieta z przewagą produktów pochodzenia roślinnego zmniejsza ryzyko zgonu u chorych na raka piersi
Ponad 9,5 tys. chorych na raka piersi biorących udział w dwóch kohortowych badaniach (Nurses’ Healt Study I i II) wypełniło kwestionariusze dotyczące diety. Oceniono w nich m.in. spożycie produktów odzwierzęcych, roślinnych oraz węglowodanów. W trakcie ponad 12-letniej obserwacji zmarło 3850 kobiet, w tym 1269 z powodu raka piersi. Spożywanie niskowęglowodanowej diety bogatej w produkty roślinne związane było z mniejszym ryzykiem zgonu, ale nie wpływało na umieralność z powodu raka. Zamiana 5% wartości energetycznej pokarmu z węglowodanów na białko pochodzenia zwierzęcego zmniejszała ryzyko zgonu z powodu raka piersi o 16% i ogólne ryzyko zgonu o 13%, natomiast podobna zamiana na białko pochodzenia roślinnego zmniejszała ogólne ryzyko zgonu aż o 18%. Sugeruje to, że kobiety chore na raka piersi mogą odnieść korzyść z diet niskowęglowodanowych zawierających duże ilości białka i tłuszczów, szczególnie pochodzenia roślinnego.
2. Suplementacja testosteronu u chorych po leczeniu z powodu raka gruczołu krokowego nie zwiększa ryzyka sercowo-naczyniowego
Jednym z powikłań leczenia nowotworów męskiego układu moczowo-płciowego, w tym raka gruczołu krokowego, jest hipogonadyzm. Spadek wytwarzania testosteronu powoduje m.in. zaburzenia funkcji seksualnych, w tym impotencję. W związku z niejednoznacznymi wynikami badań dotyczącymi bezpieczeństwa stosowania terapii zastępczych najczęściej nie oferowano tym chorym suplementacji. Podczas endokrynologicznego kongresu ENDO 2023 przedstawiono wyniki badania TRAVERSE. Włączono do niego ponad 5 tys. mężczyzn w wieku 45-80 lat z objawowym hipogonadyzmem oraz podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym. Chorzy w ramieniu eksperymentalnym stosowali codziennie żel z testosteronem. W porównaniu z placebo poprawiał on funkcje seksualne oraz zmniejszał częstość i nasilenie niedokrwistości. W ciągu 33-miesięcznej obserwacji terapia hormonalna nie zwiększała ryzyka zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego ani nawrotu raka gruczołu krokowego. Nie wpływała również na gospodarkę węglowodanową, w tym ryzyko rozwoju cukrzycy. U chorych stosujących testosteron częściej obserwowano migotanie przedsionków, ostrą chorobę nerek i zatorowość płucną oraz większe o 43% ryzyko złamań.
3. Rodzinne występowanie raka piersi nie musi się wiązać z gorszym rokowaniem
Spośród 28,6 tys. kobiet, które w latach 1991-2019 zachorowały w Szwecji na raka piersi, 17,7% miało co najmniej jedną krewną pierwszego stopnia z tym nowotworem. W porównaniu do chorych, u których zachorowanie było pierwszym w rodzinie, kobiety te miały niższe o 12% 5-letnie ryzyko zgonu z powodu raka. Rodzinne występowanie raka piersi poniżej 40. roku życia zwiększało natomiast ryzyko zgonu z powodu nowotworu o 41%. Analizowane dane nie zawierały szczegółowych informacji dotyczących podtypu nowotworu. Według autorów wyniki te sugerują, że mniejsze ryzyko zgonu kobiet, u których rak piersi występuje rodzinnie, wynika prawdopodobnie z ich większej świadomości, regularnego wykonywania badań przesiewowych i diagnostycznych oraz przestrzegania zaleceń terapeutycznych.
4. Praca mięśni hamuje rozwój nowotworów
Amerykańscy badacze przeanalizowali na poziomie komórkowym zjawisko ochronnego wpływu ćwiczeń fizycznych na powstawanie nowotworów. Podczas badań laboratoryjnych na szczurach okazało się, że kurczące się mięśnie wydzielają do krwioobiegu substancje, które wpływają hamująco na dzielące się komórki nowotworowe (w badaniu używano komórek raka piersi). Efekt ten zachodził poprzez jeden ze znanych szlaków regulujących procesy wzrostu komórek – mTOR. Wydaje się, że te same substancje mogą również chronić przed rozwojem inwazyjnego nowotworu poprzez zakłócanie szlaków sygnałowych w komórkach raka, ale potwierdzenie tej tezy będzie wymagało dalszych badań.
5. Wysokie BMI poprawia rokowanie chorych na nowotwory rejonu głowy i szyi
Amerykańscy badacze przeanalizowali dane 445 chorych na nowotwory rejonu głowy i szyi, którzy w latach 2005-2021 otrzymywali radykalną radiochemioterapię. Celem analizy była ocena wpływu nadmiernej masy ciała na wynik leczenia. Z badania wykluczono chorych z niedowagą. Osoby z nadwagą (BMI 25-29,9 kg/m2), w porównaniu do chorych z prawidłową masą ciała, miały lepsze wyniki 5-letniego przeżycia całkowitego (71% vs 58%) oraz 5-letniego czasu wolnego od progresji (68% vs 51%). Podobnej zależności nie zaobserwowano w grupie chorych otyłych (BMI 30). Osoby z nadwagą i otyłością miały, w stosunku do osób o prawidłowym BMI, wyższy odsetek całkowitych odpowiedzi na leczenie w pierwszym kontrolnym badaniu PET/TK (odpowiednio 92%, 91% i 74%). Ponadto u chorych z nadwagą, ale nie otyłością, rzadziej dochodziło do wznów miejscowo-regionalnych (7% vs 26% u osób o prawidłowej masie ciała). Masa ciała nie wpływała na wyniki leczenia chorych na nowotwory związane z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus, HPV).
6. Cukrzyca może zmniejszać skuteczność immunoterapii
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną wynikającą z defektu wytwarzania lub działania insuliny, co w konsekwencji prowadzi do podwyższonego stężenia glukozy we krwi. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer sprawdzono, czy osoby chore na raka płuca i cukrzycę typu 1 lub 2 mają taką samą odpowiedź na immunoterapię, jak osoby bez cukrzycy. W badaniu wzięło udział 203 chorych na rozsianego raka płuca, którzy otrzymywali immunoterapię skojarzoną z chemioterapią albo wyłączną immunoterapię. U 25% uczestników badania stwierdzono cukrzycę typu 1 lub 2. Zauważono, że osoby chore na cukrzycę miały krótszy czas wolny od progresji nowotworu niż osoby bez cukrzycy (5,9 vs 7,1 miesięcy); w grupie osób chorych na cukrzycę krótsze było również całkowite przeżycie (mediana 12 vs 21 miesięcy). Różnice te były bardziej wyrażone u osób otrzymujących wyłącznie immunoterapię niż w grupie otrzymującej skojarzenie immunoterapii z chemioterapią. Wyniki te wymagają potwierdzenia w kolejnych badaniach i sprawdzenia, czy stężenie glukozy we krwi w trakcie immunoterapii wpływa na skuteczność leczenia raka płuca.
7. Nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko raka jelita grubego w młodym wieku
Na świecie rośnie liczba zachorowań na raka jelita grubego u osób przed 50. rokiem życia. W badaniu opublikowanym w Journal of Clinical Oncology sprawdzono, czy spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju rajka jelita grubego w młodym wieku. Analizie poddano średnie spożycie alkoholu u ponad 5,5 milionów osób w wieku 20-49 lat. Badane osoby podzielono na nie spożywające alkoholu w ogóle, spożywające małą ilość alkoholu (< 10 g/dobę), umiarkowaną ilość (10-30 g/dobę) i nadużywające alkohol (> 30 g/dobę). W trakcie trwania badania rozpoznano 8 314 raków jelita grubego. Umiarkowane spożywanie i nadużywanie alkoholu zwiększały ryzyko rozwoju raka jelita grubego w młodym wieku o 10-20% w porównaniu do spożywania alkoholu w małych ilościach. Mężczyźni nadużywający alkohol mieli o 26% wyższe ryzyko rozwoju raka dystalnej części jelita grubego i o 17% wyższe ryzyko raka odbytnicy niż osoby spożywające alkohol w małych ilościach. Autorzy pracy podkreślają konieczność edukacji młodych dorosłych na temat szkodliwości spożywania alkoholu.
8. Wydolność oddechowa może zmniejszać ryzyko niektórych nowotworów
W badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono, czy wydolność oddechowa ma wpływ na ryzyko zachorowania na raka płuca, gruczołu krokowego oraz jelita grubego oraz na umieralność z powodu tych nowotworów. Przebadano ponad 177 tysięcy mężczyzn w wieku 18-75 lat pod kątem wydolności oddechowej. W trakcie ponad 9-letniej obserwacji rozpoznano 499 raków jelita grubego, 283 raków płuca oraz 1918 raków gruczołu krokowego. W tym czasie doszło do 152 zgonów z powodu raka jelita grubego, 207 z powodu raka płuca oraz 141 z powodu raka gruczołu krokowego. Zauważono, że osoby z najwyższą wydolnością oddechową miały o blisko 40% niższe ryzyko zachorowania na raka jelita grubego niż osoby z niską wydolnością. Dodatkowo zauważono, że wysoki poziom wydolności zmniejsza ryzyko zgonu z powodu raka płuca oraz raka gruczołu krokowego.
9. Jak długo utrzymuje się zmęczenie po radioterapii z powodu raka piersi?
Zmęczenie jest jednym z najczęściej zgłaszanych objawów związanych z leczeniem onkologicznym. W badaniu opublikowanym w International Journal of Cancer sprawdzono, czy pooperacyjna radioterapia u chorych na raka piersi powoduje uczucie zmęczenia. 1443 kobiet chorych na raka piersi wypełniło ankietę dotyczącą uczucia osłabienia przed, w trakcie i po zakończeniu radioterapii. Ankieta zawierała pięć wymiarów zmęczenia: ogólne, fizyczne, psychiczne, utratę motywacji oraz ograniczenie aktywności. Wykazano, że zmęczenie w trakcie radioterapii narastało we wszystkich pięciu wymiarach i u większości kobiet powracało do wyjściowego poziomu między pierwszym a drugim rokiem po zakończeniu radioterapii. Około 24% chorych doświadczało wysokiego poziomu zmęczenia, 25% umiarkowanego a 46% niskiego. Osoby doświadczające bólu, bezsenności, depresji oraz kobiety w młodym wieku częściej odczuwały wysoki poziom zmęczenia.
10. Czy rzucenie palenia papierosów przed zachorowaniem na raka płuca ma wpływ na wyniki leczenia?
Rak płuca jest jednym z najczęstszych nowotworów na świecie i główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów. 90% raków płuca występuje u osób obecnych lub byłych palaczy tytoniu. W badaniu opublikowany w Jama Network Open sprawdzono, czy rzucenie palenia przed rozpoznaniem raka płuca ma wpływ na wyniki leczenia. Analizą objęto ponad 5,5 tysiąca chorych na raka płuca, z których 14% nigdy nie paliło papierosów, 59% było byłymi palaczami, a 27% obecnymi. Zauważono, że u obecnych palaczy papierosów ryzyko zgonu z powodu raka płuca było o 68% wyższe, a u byłych o 26% wyższe w porównaniu z osobami nigdy nie palącymi papierosów. Wykazano również, że im dłuższy czas, od rzucenia palenia do rozpoznania raka płuca, tym lepsze wyniki leczenia. Badanie po raz kolejny potwierdza, że niezależnie od liczby wypalonych papierosów w ciągu życia nigdy nie jest za późno aby rzucić palenie.
1. Stosowanie czepków chłodzących w czasie chemioterapii nie wpływa na samopoczucie kobiet chorych na raka piersi
Jednym z działań niepożądanych chemioterapii powodującym duży dyskomfort chorych jest utrata włosów. W wielu oddziałach onkologicznych dostępne są czepki chłodzące, które stosowane w trakcie chemioterapii zmniejszają ryzyko utraty włosów. Chłodzą one skórę głowy powodując skurcz naczyń krwionośnych doprowadzających krew do skóry głowy, co w konsekwencji powoduje, że do cebulek włosów dociera mniejsze stężenie leków cytotoksycznych. W badaniu sprawdzającym satysfakcję ze stosowania czepków chłodzących wzięło udział 113 chorych na raka piersi, które pytano, czy chcą stosować czepki chłodzące w trakcie chemioterapii. 75 chorych wybrało stosowanie czepków, a 38 nie. W grupie stosującej czepki 53 chore przedwcześnie zakończyły ich używanie, w tym 39 z powodu całkowitej utraty włosów. Ich stosowanie nie wpływało na raportowaną przez kobiety jakość życia oraz postrzeganie własnego ciała.
2. Słodzone napoje zwiększają ryzyko raka wątrobowokomórkowego
Rak wątrobowokomórkowy jest nowotworem rozwijającym się najczęściej na podłożu marskości wątroby spowodowanej przewlekłym wirusowym zapaleniem lub nadużywaniem alkoholu. Coraz częściej dochodzi jednak do zachorowań na raka wątrobowokomórkowego u osób bez czynników ryzyka tego nowotworu. W badaniu opublikowanym w JAMA Network sprawdzono, czy regularne picie słodzonych napojów zwiększa ryzyko raka wątrobowokomórkowego i chorób wątroby. Do badania włączono ponad 98 tysięcy kobiet w wieku 50-79 lat z 40 ośrodków w Stanach Zjednoczonych. W trakcie trwającej ponad 20 lat obserwacji rozpoznano 207 raków wątrobowokomórkowych. Zauważono, że kobiety w okresie pomoenopauzalnym, które spożywają średnio jeden słodzony napój dziennie, mają o 85% wyższe ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego i o 68% większe ryzyko zgonu z powodu przewlekłej choroby wątroby w porównaniu do tych, które spożywają trzy lub mniej porcji w ciągu miesiąca.
3. Chorzy po leczeniu z powodu raka jelita grubego doświadczają długoterminowych działań niepożądanych
Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów na świecie. Z roku na rok rośnie liczba osób wyleczonych z tego nowotworu, które często do końca życia muszą zmagać się z działaniami niepożądanymi leczenia onkologicznego. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie PLOS ONE sprawdzono, z jakimi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego zmagają się osoby po leczeniu z powodu raka jelita grubego. W badaniu wzięło udział 413 kobiet wyleczonych z raka jelita grubego. 81% z nich odczuwało przewlekłe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Najczęściej były to wzdęcia (54%), zaparcia (44%), biegunki (33%) i bóle brzucha (28%). Ryzyko dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego zwiększał krótki czas, który upłynął od leczenia onkologicznego, zaawansowane stadium nowotworu, gorsza kondycja psychiczna, zaburzenia snu, złe nawyki żywieniowe oraz niska aktywność fizyczna.
4. Leki osłaniające żołądek mogą zmniejszać skuteczność niektórych leków przeciwnowotoworych
Inhibitory pompy protonowej, potocznie nazywane lekami osłaniającymi żołądek, są stosowane w leczeniu choroby wrzodowej żołądka oraz objawów refluksu żołądkowo przełykowego. Leki te uznawane są za bezpieczne, a część z nich dostępna jest bez recepty. Ich przewlekłe stosowanie nie jest jednak pozbawione działań niepożądanych. Poprzez zmianę pH treści żołądkowej mogą powodować zmiany w florze bakteryjnej jelit oraz pogarszać wchłanianie mikroelementów z pożywienia i niektórych leków. W badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono, czy przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej ma wpływ na skuteczność leczenia palbocyklibem - doustnym lekiem stosowanym w skojarzeniu z hormonoterapią u chorych na hormonozależnego raka piersi. W badaniu wzięły udział 344 chore stosujące inhibitory pompy protonowej w trakcie leczenia palbocyklibem oraz 966 chorych niestosujących tych leków. Zauważono, że czas wolny od progresji nowotworu był dłuższy w grupie niestosującej inhibitorów pompy protonowej (39,8 miesięcy vs 25,3 miesiąca). Grupa ta miała również 2,7 krotnie dłuższą medianę czasu całkowitego przeżycia.
5. Wzrasta liczba nowotworów u osób przed 50. rokiem życia
W badaniu opublikowanym w JAMA Network Oncology poddano analizie dane z lat 2010-2019 dotyczące zachorowań na nowotwory u dorosłych Amerykanów przed 50. rokiem życia. Spośród ponad 562 tys. Poddanych analizie ponad połowę stanowiły osoby w wieku 40-49 lat. Wśród młodych osób zachorowalność na nowotwory zwiększyła się ze 100 do 103 na 100 tys. osób. Rak piersi jest najczęstszym nowotworem wśród osób przed 50. rokiem życia. Największy wzrost zachorowań odnotowano wśród nowotworów przewodu pokarmowego. W tej grupie największy wzrost odnotowano dla raka wyrostka robaczkowego, raka wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych i raka trzustki. Trend ten jest szczególnie widoczny u kobiet.
6. Cytyzyna pomaga rzucić palenie
Cytyzyna, roślinny alkaloid wiążący się wybiórczo z podjednostką α4β2 receptora nikotynowego acetylocholiny, stosowany jest w terapii uzależnienia od nikotyny. Według amerykańskich naukowców nieprawidłowe dawkowanie leku może odpowiadać za część przypadków nieskutecznego leczenia. W opublikowanym przez nich badaniu 810 chorych uzależnionych od tytoniu przydzielono losowo do trzech grup. Pierwsza otrzymywała przez 12 tygodni trzy miligramy cytyzyny trzy razy dziennie. Druga stosowała tę dawkę przez sześć tygodni, a następnie placebo przez taki sam okres. Trzecia grupa stanowiła ramię kontrolne i otrzymywała przez 12 tygodni placebo. Abstynencję nikotynową potwierdzano biochemicznie. Sześciotygodniowe leczenie cytyzyną, w stosunku do placebo, zwiększyło odsetek osób, które rzuciły palenie w tygodniach 3-6 badania z 4,4% do 25,3%, a w tygodniach 3-24 badania z 2,6% do 8,9%. Odsetki abstynentów nikotynowych w grupie przyjmującej cytyzynę przez 12-tygodni, w stosunku do ramienia kontrolnego, wyniosły odpowiednio 32,6% i 7% w tygodniach 9-12 oraz 21,1% i 4,8% w tygodniach 9-24. Różnice te były istotne statystycznie. Do najczęstszych działań niepożądanych leczenia, które w żadnym z ramion badania nie przekroczyły 10%, należały nudności, dziwne sny oraz bezsenność. Z powodu toksyczności leczenie cytyzyną przerwało 2,9% chorych. Według autorów badania zarówno sześcio- jak i dwunastotygodniowy schemat terapii cytyzyną stanowi nową możliwość interwencji antynikotynowej, charakteryzującą się kliniczną skutecznością i doskonałym profilem toksyczności.
7. Dołączenie interwencji antynikotynowej do badań przesiewowych w kierunku raka płuca zwiększa ich skuteczność
Pomimo postępów w diagnostyce i leczeniu nowotworów rak płuca pozostaje główną przyczyną zgonów nowotworowych na świecie. Proponowane w ostatnich latach badanie przesiewowe w kierunku tego nowotworu z zastosowaniem niskodawkowej tomografii komputerowej klatki piersiowej pozwala na obniżenie umieralności nawet o 20%. W Chronic Respiratory Disease opublikowano wyniki metaanalizy oceniającej wartość dodania interwencji antynikotynowej do programu badań przesiewowych. Na podstawie dziewięciu badań z randomizacją wykazano, że dołączenie interwencji, w stosunku do standardowej opieki, dwukrotnie zwiększa szansę na zaprzestanie nałogu (iloraz szans: 2.01, 95%: 1.49–2.72 p < 0.001). Metaanaliza dwóch badań wykazała większą skuteczność intensywnych interwencji (minimum trzy spotkania wsparcia behawioralnego) niż mniej intensywnych (do dwóch spotkań wsparcia behawioralnego lub materiały pisemne/online). Nie udowodniono skuteczności interwencji o niskiej intensywności w stosunku do standardowej opieki.
8. Cztery minuty intensywnego wysiłku dziennie zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwory
Wyniki międzynarodowego badania, opublikowane w JAMA Oncology, potwierdzają mniejsze ryzyko zachorowania na nowotwory nawet dzięki krótkotrwałym okresom wysokiej aktywności fizycznej. W prospektywnym badaniu zbierano informacje o codziennej aktywności ponad 22 tys. osób. Celem badania była ocena zachorowalności na nowotwory ogółem oraz w odniesieniu do 13 nowotworów związanych z niską aktywnością fizyczną. Związek pomiędzy czasem aktywności fizycznej i ryzykiem zachorowania na raka miał charakter niemalże liniowy. Wykres zależności z uwzględnieniem intensywności wysiłku był znacznie bardziej stromy. Wykazano, że podejmowanie przez mniej niż cztery minuty krótkich intensywnych aktywności trwających mniej niż jedną minutę (np. podbiegnięcie do autobusu lub wejście po schodach) zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory ogółem o 17% i aż o 28% dla nowotworów związanych z małą aktywnością.
9. Długotrwałe lub wielokrotne stosowanie antybiotyków w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego
Według wyników badania opublikowanego w International Journal of Cancer stosowanie w dzieciństwie długotrwale lub wielokrotne antybiotyków zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego w młodym wieku (iloraz szans: 1.48; P = .046). Zidentyfikowano również podatność genetyczną do tworzenia się gruczolaków pod wpływem przewlekłej/nawrotowej antybiotykoterapii. Chorzy z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego mieli większe ryzyko rozwoju wczesnego nowotworu pod wpływem długotrwałego lub wielokrotnego stosowania antybiotyków.
10. Poprawia się rokowanie chorych na wczesnego raka piersi
Ryzyko zgonu kobiety z rozpoznaniem wczesnego raka piersi wynosiło w latach 90. ubiegłego wieku 14%. W roku 2010 było to już niecałe 5%. Wyniki te pochodzą z badania opublikowanego w BMJ, analizującego dane ponad pół miliona kobiet. Wykazano, że ryzyko zgonu chorych na raka piersi zmniejszyło się w latach 1993-2015 blisko trzykrotnie. Najwyższe ryzyko zgonu obserwowano w ciągu pięciu lat od rozpoznania. Czynnikami pogarszającymi rokowanie był duży guz, wysoki stopień złośliwości, duża liczba zajętych przerzutami węzłów chłonnych oraz starszy wiek. W badaniu nie analizowano siły wpływu badań przesiewowych czy postępów w leczeniu systemowym na poprawę wyników przeżycia.
1. Późniejsze rozpoczęcie paliatywnej chemioterapii może poprawiać jakość życia chorych
Paliatywna chemioterapia jest leczeniem, które może wydłużać czas życia chorego na nowotwór oraz zmniejsza dolegliwości związane z nowotworem. Zazwyczaj rozpoczyna się ją w chwili rozpoznania rozsiewu choroby nowotworowej. W związku z większą dostępnością tomografii komputerowej w badaniach kontrolnych po leczeniu onkologicznym coraz częściej rozsiew choroby wykrywa się w fazie, która nie daje jeszcze żadnych objawów. Nie wiadomo jednak, czy wdrożenie chemioterapii w tym okresie poprawia rokowanie. W analizie opublikowanej w czasopiśmie The Oncologist sprawdzono, czy opóźnienie w rozpoczęciu paliatywnej chemioterapii u bezobjawowych chorych ma wpływ na długość i jakość ich życia. W analizie uwzględniono trzy badania z randomizacją dotyczące raka jelita grubego, jedno dotyczące raka jajnika i jedno raka żołądka. Wykazano, że opóźnienie w rozpoczęciu chemioterapii u chorych bez dolegliwości nie wpływało na czas ich życia, a u części chorych poprawiało jego jakość.
2. Regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zgonu u osób po leczeniu onkologicznym
Regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i korzystnie wpływa na zdrowie. W badaniu opublikowanym w Journal of Clinical Oncology sprawdzono, jaki jest wpływ aktywności fizycznej na ryzyko zgonu u osób po leczeniu onkologicznym. Analizie poddano dane ponad 11 tysięcy osób z kilku badań klinicznych, które po rozpoznaniu nowotworu wypełniały ankietę dotyczącą aktywności fizycznej. Zalecaną aktywnością był umiarkowany wysiłek fizyczny trwający więcej niż 30 minut co najmniej 4 razy w tygodniu lub intensywny wysiłek fizyczny co najmniej 2 razy w tygodniu. Po 16 latach obserwacji zmarło 4665 osób, w tym 1940 z powodu nowotworu. Aż 62% uczestników badania określiło się jako osoby niećwiczące lub ćwiczące mniej intensywnie niż założenia badania. Zauważono, że osoby ćwiczące zgodnie z wytycznymi miały o 25% mniejsze ryzyko zgonu z jakiegokolwiek powodu niż osoby niećwiczące. Dodatkowo u tych osób ryzyko zgonu z powodu nowotworu było o 21% niższe niż w grupie niećwiczącej.
3. Czy depresja i zaburzenia lękowe zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory?
Od wielu lat trwa dyskusja czy depresja i zaburzenia lękowe poprzez wpływ na układ immunologiczny zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory. Przedmiotem metaanalizy opublikowanej w czasopiśmie Cancer uczestniczyło 320 tysięcy osób biorących udział w badaniach przeprowadzonych w Holandii, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Kanadzie. W czasie 26 letniej obserwacji rozpoznano blisko 26 tysięcy nowotworów. Nie wykazano, aby depresja lub zaburzenia lękowe zwiększały ryzyko rozwoju nowotworów, w szczególności raka piersi, jelita grubego, gruczołu krokowego oraz nowotworów zależnych od spożywania alkoholu. Jedynie dla raka płuca i innych nowotworów tytoniozależnych zauważono większą zachorowalności u osób z depresją lub zaburzeniami lękowymi, jednak po uwzględnieniu czynników ryzyka tych nowotworów zależność ta nie była znacząca.
4. Spożycie alkoholu u osób po leczeniu onkologicznym
Alkohol jest jednym z modyfikowalnych czynników ryzyka niektórych nowotworów m.in. nowotworów regionu głowy i szyi, raka jelita grubego, wątroby czy raka piersi. W badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono, jakie są trendy sięgania po alkohol osób, który przebyły leczenie onkologiczne. Analizie poddano dane ponad 15 tysięcy Amerykanów, którzy w przeszłości przebyli leczenie onkologiczne, w tym ponad 1800, którzy leczenie zakończyli w ciągu roku od wypełnienia ankiety. Spożycie alkoholu podzielono na umiarkowane (więcej niż dwie porcje alkoholu w ciągu typowego dnia), rzadkie, ale w dużych ilościach (więcej niż 6 porcji alkoholu w przypadku jego spożywania) oraz ryzykowne (częste picie alkoholu w dużych ilościach). Zauważono, że 78% osób po leczeniu onkologicznym spożywa alkohol, w tym 13% osób deklarowało spożywanie umiarkowane, 24% - rzadkie, ale w dużych ilościach, a 38% - ryzykowne. Osoby, które przebyły leczenie onkologiczne w ciągu ostatniego roku deklarowały spożycie alkoholu na podobnym poziomie, co pozostali uczestnicy badania. Autorzy pracy podkreślają konieczność informowania chorych w trakcie i po zakończeniu leczenia onkologicznego o szkodliwości spożywania alkoholu.
5. Czy witamina D3 ma wpływ na ryzyko wznowy nowotworów przewodu pokarmowego?
Od wielu lat toczą się badania na temat wpływu suplementacji witaminy D3 na ryzyko zachorowania na nowotwory. Do tej pory nie udało się jednoznacznie udowodnić tej zależności. W badaniu AMATERASU opublikowanym w 2019 r. sprawdzono, czy osoby po zakończeniu leczeniu z powodu raka przewodu pokarmowego otrzymujące witaminę D3 (2000 UI/dobę) mają mniejsze ryzyko wznowy choroby niż osoby otrzymujące placebo. Nie wykazano, aby suplementacja witaminy D3 poprawiała rokowanie u osób po leczeniu onkologicznym. W sierpniu br. w JAMA Network Open opublikowano analizę post hoc, w której wykazano, że suplementacja witaminy D3 u pacjentów z nadmierną ekspresją nieprawidłowego białka p53 w komórkach nowotworowych oraz obecnością we krwi przeciwciał anty-p53 zmniejsza ryzyko wznowy nowotworu. Wśród 392 chorych na nowotwory przewodu pokarmowego, u 142 wykryto przeciwciała anty-p53, a u 80 chorych nadmierną ekspresję zmutowanego białka p53. Zauważono, że suplementacja witaminy D3 u osób z dodatnimi przeciwciałami i nadekspresją p53 powodowała zmniejszenie o 63% względnego ryzyka nawrotu nowotworu. Wyniki badania, mimo że obiecujące, wymagają potwierdzenia w badaniu prospektywnym przeprowadzonym na większej liczbie osób.
6. YouTube zaostrza walkę z medyczną dezinformacją
15.08.2023 r. popularny serwis internetowy YouTube ogłosił zaostrzenie polityki walki z medyczną dezinformacją, w szczególności w odniesieniu do onkologii. Usuwane będą m.in. treści sprzeczne z profesjonalnymi wytycznymi, materiały kwestionujące bezpieczeństwo i skuteczność zatwierdzonych szczepień oraz filmy promujące alternatywne, niepotwierdzone terapie lub zniechęcające do konwencjonalnych metod leczenia. Z portalu znikną filmy polecające chorym na nowotwory witaminę C czy chlorek cezu. Ponadto YouTube ogłosił rozpoczęcie współpracy z Mayo Clinic, mającej na celu stworzenie materiałów o tematyce onkologicznej. Celem wdrażanych działań jest powstrzymanie narastającej w sieci medycznej dezinformacji, z pozostawieniem miejsca na otwartą dyskusję.
7. Badanie moczu rozpozna nowotwór
W Clinical Cancer Research opublikowano wyniki wieloośrodkowego badania oceniającego skuteczność testu urinary comprehensive genomic profiling (uCGP, UroAmp, Convergent Genomics) w rozpoznawaniu nowotworów układu moczowego u osób z krwiomoczem. uGCP jest testem sekwencjonowania nowej generacji, wykrywającym mutacje w 60 genach związanych z rakiem pęcherza moczowego. Podczas badania przebadano 581 próbek moczu. Czułość testu w wykrywaniu nowotworów wyniosła 95% (wykryto 95 nowotworów wśród 100 chorych), a swoistość 90% (poprawnie wykluczono nowotwór u 90 ze 100 badanych osób). W przypadku najbardziej agresywnych nowotworów (naciekających warstwę mięśniową pęcherza lub nisko zróżnicowanych) czułość testu wyniosła 100%. Zastosowanie testu wśród chorych po leczeniu nowotworu układu moczowego zwiększało sześciokrotnie prawdopodobieństwo wykrycia nawrotu choroby w stosunku do oceny typowych objawów klinicznych. Pozytywna wartość predykcyjna testu była w tej grupie zbliżona do cytologii, przy znacznie wyższej czułości - odpowiednio 45% vs 42% i 79% vs 25%. Negatywna wartość predykcyjna dla rozpoznawania wznowy raka wyniosła 91%.
8. Sztuczna inteligencja przepowiada rozwój raka
Amerykańscy badacze użyli narzędzia sztucznej inteligencji Kettles Esophageal and Cardia Adenocarcinoma predictioN (K-ECAN) do przewidzenia ryzyka rozwoju raka przełyku i wpustu żołądka. Po analizie rejestru Veterans Health Administration (VHA) Central Cancer Registry zidentyfikowano blisko 8,5 tys. chorych na raka przełyku oraz blisko 3 tys. chorych na raka wpustu. K-ECAN porównał pełne medyczne dane wybranych chorych z danymi ponad 10 mln osób. K-ECAN trafniej przewidywał rozwój nowotworu niż obecnie stosowane kliniczne algorytmy i zwalidowane modele. Ograniczenie danych medycznych do 3-5 lat przed rozpoznaniem raka tylko nieznacznie zmniejszało jego skuteczność. Ponadto K-ECAN znajdował inne, dotychczas nieznane, czynniki ryzyka rozwoju nowotworów i weryfikował wartość innych. Przykładem okazała się nieznaczna wartość predykcyjna refluksu, uważanego dotychczas za jeden z najsilniejszych czynników ryzyka rozwoju raka przełyku.
9. Co piąty mężczyzna jest nosicielem onkogennego podtypu wirusa HPV
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus, HPV) jest najczęstszą wirusową chorobą weneryczną na świecie. Większość aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn przechodzi ją co najmniej raz w swoim życiu, zazwyczaj bezobjawowo. Dotychczas zidentyfikowano ponad 200 podtypów HPV, w tym 12 onkogennych. Wirus HPV odpowiada za nowotwory szyjki macicy, pochwy, sromu, odbytu oraz gardła środkowego. Pomimo że ponad jedną czwartą chorych na nowotwory związane z HPV stanowią mężczyźni, większość badań, jak również zaleceń dotyczących szczepień dotyczy kobiet. Hiszpańscy naukowcy przeanalizowali dane blisko 45 tys. mężczyzn włączonych do 65 badań oceniających częstość występowania zakażenia HPV u osób bez jego objawów. Wymazy z okolicy prącia i odbytu wykazały obecność HPV u 31% mężczyzn, w tym u 21% był to podtyp onkogenny. Najczęściej (5%) występował podtyp HPV-16. Najwyższy odsetek zakażeń (35%) występował w grupie wiekowej 25-39 lat. Wśród nastolatków (15-19 lat) był on niższy – 28%. Po 50. roku życia częstość zakażeń malała z wiekiem. Odsetek zakażonych był najwyższy wśród mężczyzn z rejonu subsaharyjskiej Afryki (37%) oraz Europy i Ameryki Północnej (36%), a najniższy wśród mieszkańców wschodniej i południowej Azji (15%).
10. Sztuczna inteligencja dorównuje lekarzom w rozpoznawaniu raków piersi
Mammografia wykonywana jest nie tylko jako badanie przesiewowe w kierunku raka piersi, ale również jako badanie diagnostyczne, w monitorowaniu skuteczności leczenia oraz w wykrywaniu wznowy nowotworu. Aby zminimalizować ryzyko przeoczenia raka wiele protokołów wymaga oceny mammografii przez dwóch lekarzy. Według prof. Liane Philpotts użycie sztucznej inteligencji (artificial intelligence, AI) wyeliminuje taką konieczność. Aby ocenić skuteczność algorytmu komercyjnie dostępnego oprogramowania do oceny mammografii opartego na technikach AI – INSIGHT MMG wersja 1.1.7.1. (Lunit), poddano go testowi Personal Performance in Mammographic Screening. Jest to egzamin, który każdy lekarz oceniający w Wielkiej Brytanii mammografie jest zobowiązany zdawać dwukrotnie w ciągu roku. Wynik testu AI porównano z wynikami 552 lekarzy. Czułość wykrywania nowotworów przez AI i lekarzy nie różniła się istotnie (odpowiednio 84% i 90%, p=0,34), natomiast swoistość była wyższa dla AI (89% vs 76%, p=0,003). Autorzy badania sugerują zastosowanie AI jako drugiej opinii w ocenie mammografii. W komentarzach do badania podniesiono problemy związane z zastępowaniem dwuwymiarowej mammografii przez cyfrową tomosyntezę, która obecnie nie jest analizowana przez algorytmy AI, oraz problemy z automatyczną oceną piersi o większej zawartości tkanki gruczołowej.
1. Ryzyko rozwoju raka u osób obciążonych zespołami rodzinnych zachorowań na nowotwory zależy od obciążenia nowotworami krewnych pierwszego stopnia
Według brytyjskich badaczy ryzyko zachorowania na nowotwór piersi, jajnika czy jelita grubego osoby z rodzinnym zespołem występowania nowotworów zależy od obciążenia onkologicznego jej najbliższych krewnych. Analizie poddano dane ponad 450 tys. Osób z dostępnymi danymi genomowymi. Względne ryzyko rozwoju raka piersi wśród osób z mutacją BRCA1 lub BRCA2 i co najmniej jednym zachorowaniem krewnego pierwszej linii wyniosło odpowiednio 10,3 i 7,8, a bez zachorowań – odpowiednio 7,2 i 4,7. Prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór w wieku poniżej 60. roku życia u nosicieli mutacji BRCA z obciążeniem i bez obciążenia rodzinnego wynosiło odpowiednio 44,7% i 24,1%. Podobną zależność zaobserwowano dla osób z zespołem Lyncha i mutacją w genach MLH1, MSH2 lub MSH6. Względne ryzyko zachorowania na raka jelita grubego u osób z obciążeniem i bez obciążenia onkologicznego u krewnych pierwszej linii wyniosło dla tych grup odpowiednio: 35,6, 48,0 i 9,9 vs 13,0, 15,4 i 7,2. Ryzyko zachorowania na raka przed 60. rokiem życia u osób z mutacją w genach MLH1 i MSH2 i obecnością nowotworu w rodzinie wynosiło odpowiednio 30,9% i 38%, a bez obecności - 20,5% i 8,3%. Autorzy artykułu postulują dalsze badania nad stratyfikacją ryzyka zachorowania wśród osób obciążonych zespołami rodzinnych zachorowań na nowotwory, aby uniknąć nadmiernych procedur u osób z grup niższego ryzyka.
2. Występowanie licznych czerniaków nie pogarsza rokowania
Australijscy badacze postanowili odpowiedzieć na pytanie, czy występowanie mnogich ognisk czerniaka rokuje gorzej niż pojedyncze ognisko. Do analizy włączono 3404 chorych, w tym 574 z wieloma ogniskami czerniaka. Obecność mnogich zmian nie wpłynęła na 10-letnią umieralność z powodu nowotworu, jak również na umieralność ogółem. W analizie wieloczynnikowej w obu badanych grupach wykazano niekorzystne znaczenie rokownicze płci męskiej, grubości nacieku wg skali Breslow oraz niskiego statusu socjoekonomicznego. Autorzy badania podkreślają, że wczesne rozpoznanie nowotworu (wiążące się z małą grubością nacieku wg skali Breslow) ma w czerniaku największe znaczenie.
3. Ćwiczenia fizyczne wpływają na funkcję układu odpornościowego
Zespół Lyncha jest genetycznym zespołem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. 21 osób z tym rozpoznaniem włączono do badania oceniającego wpływ wysiłku fizycznego na stan immunologicznej aktywności przeciwnowotworowej. Grupa badana otrzymała roczny plan ćwiczeń fizycznych, składający się z trzech 45-minutowych treningów kolarskich w tygodniu. W badaniu oceniano funkcję układu oddechowego, krwionośnego oraz odpornościowego (limfocyty NK i CD8+ w krwi krążącej i tkankach jelita). Aktywność fizyczna poprawiała funkcję układu immunologicznego: zwiększała liczbę limfocytów oraz obniżała stężenie zapalnych prostaglandyn. Według autorów badania jest to pierwsza analiza wykazująca bezpośredni związek pomiędzy aktywnością fizyczną a funkcją układu odpornościowego. Według American Cancer Society w Stanach Zjednoczonych ponad 15% zgonów z powodu nowotworów wynika z niewłaściwego trybu życia, w tym braku aktywności fizycznej, nadwagi, nieprawidłowej diety i spożywania alkoholu.
4. Jak codzienne obowiązki rujnują zdrowie kobiet
PodczasVII National Conference of the Onda Foundation, Italy's National Observatory for Women and Gender's Health poruszono temat niekorzystnego wpływu dziennych obowiązków na stan zdrowia kobiet. Według statystyk największe obciążenie dotyczy pracujących matek, które poświęcają zarobkowej i bezpłatnej pracy łącznie 8 godzin i 20 minut dziennie, w porównaniu do 7 godzin i 29 minut pracujących ojców. Pracujące matki w wieku 25-44 lata mają zaledwie 2 godziny i 35 minut wolnego czasu dziennie. Według Claudio Mencacci, przewodniczącego Italian Society of Neuropsychopharmacology i Onda Foundation, takie obciążenie pracą zwiększa u kobiet poziom stresu prowadzącego do depresji. Ryzyko depresji jest dwukrotnie wyższe u kobiet niż u mężczyzn. Ponadto stres zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, chorób metabolicznych, astmy, zapalenia stawów oraz chorób z autoagresji. Jednym z czynników najbardziej szkodliwych dla zdrowia są niedobory snu. Z powodów hormonalnych dotyczy to częściej kobiet niż mężczyzn. Szczególne często zjawisko to występuje w ciąży i w okresie poporodowym. Zmiany hormonalne prowadzą do spłycenia snu i skrócenia fazy REM. Według niemieckiego badania z 2019 roku w trakcie sześciu lat życia pierwszego dziecka sen kobiety jest krótszy w porównaniu z okresem sprzed porodu o średnio 44 minuty. W przypadku ojców różnica ta wynosi 14 minut. Kolejnym problemem jest uznawanie powyższych zaburzeń rytmu dobowego oraz obciążenia obowiązkami za naturalne, co skutkuje brakiem poszukiwania profesjonalnej pomocy. Drugą grupą kobiet narażonych na szkody zdrowotne z powodu trybu życia są osoby w wieku 45-55 lat, zajmujące się starszymi i schorowanymi członkami rodziny. Według prezentowanego podczas spotkania badania kobiety sprawujące opiekę nad innymi osobami mają wyższy poziom stresu, większe ryzyko depresji oraz chorób fizycznych (szczególnie dotyczących układu nerwowego i odpornościowego).
5. Co jest największą wartością w opiece onkologicznej?
Amerykańscy naukowcy przeprowadzili wśród członków National Clinical Trials Network Alliance for Clinical Trials in Oncology ankietę oceniającą istotność dziewięciu wskaźników opieki onkologicznej: czasu całkowitego przeżycia, toksyczności/powikłań leczenia, jakości życia, wpływu na sytuację finansową, dostępu do opieki medycznej, postępowania zgodnego z wiedzą opartą na dowodach naukowych, wydajności systemu ochrony zdrowia, odkryć naukowych i innowacji oraz kosztów dla systemu opieki zdrowotnej. Ankietę wypełniło 514 osób, w tym 25% naukowców, 20% pielęgniarek, 18% onkologów klinicznych, 9% pracowników administracji, 9% chirurgów i radioterapeutów, 3% przedstawicieli pacjentów oraz 16% innych pracowników ochrony zdrowia. Wskaźnikiem, który wskazano jako najważniejszy okazała się jakość życia. Najniżej oceniono koszty oraz wydajność systemów zdrowia. Według przedstawicieli pacjentów najważniejszy był dostęp do opieki medycznej, który pracownicy zajmujący się opieką nad chorymi oceniali wyżej niż pozostałe grupy ankietowanych. Wyniki badania pokazują zwrot w opiece onkologicznej w kierunku podejścia holistycznego, skupionego na chorym. Ankieta wskazuje także na konieczność uwzględnienia w opiece zgłaszanych przez chorych objawów, samopoczucia oraz działań niepożądanych leczenia.
6. Dieta wegetariańska zmniejsza ryzyko niektórych nowotworów przewodu pokarmowego
Dieta wegetariańska, dzięki niskiej zawartości tłuszczu, uważana jest za zdrową, szczególnie dla osób obciążonych kardiologicznie. Do tej pory mało było danych na temat jej wpływu na rozwój nowotworów. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie European Journal of Gastroenterology & Hepatology oceniono wpływ diety wegetariańskiej na ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego. Analizie poddano dane ponad 686 tysięcy osób uczestniczących w 8 badaniach klinicznych. Wykazano, że dieta wegetariańska zmniejsza o 33% ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego w porównaniu do diety zawierającej mięso. W analizie podgrup wykazano zmniejszenie ryzyka raka żołądka i raka jelita grubego. Nie wykazano, aby dieta wegetariańska zmniejszała ryzyko pozostałych nowotworów przewodu pokarmowego. Dodatkowo zauważono, że korzyść z diety wegetariańskiej odnosili wyłącznie mężczyźni. Dieta wegetariańska zmniejszała ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego u mieszkańców Ameryki Północnej oraz Azji. Nie zauważono jej pozytywnego wpływu na ryzyko rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego u Europejczyków
7. Nadal nie wiadomo, czy spożywanie herbaty wpływa na zachorowanie na raka jelita grubego.
Powszechnie uważa się, że herbata, zwłaszcza zielona, ma działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, przez co jej regularne spożywanie może poprawiać zdrowie i zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów. W czasopiśmie BMC Gastroenterolgy opublikowano badanie, w którym sprawdzono, czy codzienne picie herbaty ma wpływ na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. W metaanalizie uwzględniono 14 badań z Europy, Azji, Ameryki Północnej i Oceanii. Przez regularne spożywanie rozumiano wypijanie dziennie jednej lub więcej filiżanek czarnej lub zielonej herbaty. Nie wykazano, aby picie herbaty w istotny sposób zmniejszało ryzyko raka jelita grubego. W związku z dużą rozbieżnością wyników w poszczególnych badaniach (od 51% redukcji ryzyka do 18% wzrostu ryzyka) rozwoju raka jelita grubego wydaje się, że temat ten wymaga jednak dalszego zgłębienia.
8. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby zwiększa ryzyko niektórych nowotworów
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) jest jedną z najczęstszych chorób wątroby i nie jest skutkiem spożywania alkoholu czy stosowania określonych leków. W badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono, czy niealkoholowe stłuszczenie wątroby zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory. Przebadano grupę ponad 63 tysięcy osób, z których połowa miała NAFLD. Uczestników badania podzielono na grupy zależnie od wieku: młodsi niż 45 lat, 45-54 lat, 55-64 lata i starsi niż 65 lat. W trakcie trwającej 10 lat obserwacji u 2415 osób rozpoznano raka. Zauważono, że osoby z NAFLD rozpoznanym przed 45. rokiem życia miały o 50% wyższe ryzyko zachorowania na nowotwór niż ich rówieśnicy z grupy kontrolnej. Największe ryzyko dotyczyło nowotworów przewodu pokarmowego oraz raka płuca.
9. Rośnie liczba nowotworów wśród młodych osób
Nowotwory występują najczęściej u osób po 50. roku życia, jednak stopniowo rośnie zachorowalność u młodszych osób. Badanie opublikowane w BMJ Oncology potwierdziło ten trend. Zauważono, że na przestrzeni ostatnich 30 lat liczba nowotworów u osób przed 50. rokiem życia wzrosła o 79% rozpoznanych, a liczba zgonów nowotworowych o blisko 28%. Największa umieralność wiązała się z rakiem piersi, nosowej części gardła, płuca, żołądka i jelita grubego. Największy wzrost zachowań odnotowano dla raka nosowej części gardła i gruczołu krokowego, natomiast dla raka wątrobowokomórkowego odnotowano spadek zachorowań. Najwięcej zachorowań na nowotwory u osób przed 50. rokiem życia zaobserwowano w Europie Zachodniej, Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Wydaje się, że głównymi czynnikami ryzyka rozwoju nowotworu w tej grupie wiekowej są dieta (duża ilość spożywanego mięsa, mała ilość warzyw i owoców), spożywanie alkoholu i palenie papierosów.
10. Czy operacyjne leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego zmniejsza ryzyko raka przełyku?
Przełyk Barretta jest schorzeniem, w którym na skutek zarzucania treści żołądkowej do przełyku dochodzi do rozwoju w błonie śluzowej dolnej części przełyku ognisk metaplazji jelitowej. Jest to stan predysponujący do rozwoju raka przełyku. Główną metodą leczenia tej jednostki jest farmakoterapia, jednak u części osób można zastosować leczenie chirurgiczne (fundoplikację). W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Gastroenterology sprawdzono, czy zabieg ten zmniejsza ryzyko rozwoju raka przełyku w porównaniu do wyłącznego leczenia farmakologicznego. Spośród blisko 34 tysięcy chorych z rozpoznaniem przełyku Barretta z Danii, Szwecji, Norwegii i Finlandii operację wykonano u 542. Pozostali chorzy otrzymywali wyłącznie leki z grupy inhibitorów pompy protonowej. W trakcie 32 letniej obserwacji zauważono, że fundoplikacja nie tylko nie zmniejszała ryzyka zachorowania na raka przełyku w porównaniu do leczenia farmakologicznego, ale wręcz nieznacznie je zwiększała.
11. Jak skutecznie zachęcić do udziału w badaniach skriningowych w kierunku raka płuca
Palenie papierosów niesie za sobą liczne niekorzystne skutki dla organizmu. Poprzez przyspieszanie rozwoju blaszki miażdżycowej zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Palenie papierosów jest także głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na wiele nowotworów, w tym szczególnie raka płuca, nowotworów rejonu głowy i szyi czy raka pęcherza moczowego. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badanie, w którym osoby telefonujące na infolinię dotyczącą rzucenie palenia papierosów informowano w wersji papierowej lub on-line o skriningu w kierunku raka płuca. W badaniu wzięło udział 298 osób kwalifikujących się do skriningu. Po jednym i czterech miesiącach sprawdzono ich świadomość na temat skriningu. Zauważono, że osoby które otrzymały informację w formie papierowej miały po miesiącu większą wiedzę na temat dostępności badania skrinigowego w porównaniu z osobami, które otrzymały informacje on-line. Zauważono również, że osoby otrzymujące informacje w formie papierowej częściej czytały cały materiał niż osoby otrzymujące broszurę on-line (75% w porównaniu do 61%). Całą informację częściej czytały kobiety oraz osoby na emeryturze. Po 4-miesięcznej obserwacji udział osób, które zarezerwowały termin badania skrinigowego w kierunku raka płuca lub je wykonały był w obu grupach podobny (odpowiednio 42% i 43%).
12. Wspomaganie leczenia antynikotynowego za pomocą elektronicznych przypomnień dla pracowników ochrony zdrowia
Nie wiadomo jak najskuteczniej pomóc chorym na raka w rzuceniu palenia. W Journal of Clinical Oncology opublikowano wyniki badania z randomizacją przeprowadzonego w 11 ośrodkach onkologicznych w USA z użyciem elektronicznej dokumentacji medycznej. Zachętę do rozpoczęcia walki z uzależnieniem od tytoniu wysyłano do prowadzącego lekarza, chorego lub lekarza i chorego. Do badania włączono 1795 chorych, którzy byli aktywnymi palaczami. 55% z nich odczytało wysłaną w elektronicznym systemie medycznym wskazówkę dotyczącą walki z nałogiem. Ponadto w badaniu uczestniczyło 246 pracowników ochrony zdrowia. 88 znalazło się w grupie, w której porady otrzymywał chory i lekarz, 51 w grupie z poradami tylko dla chorego, 50 w grupie z informacją dla lekarza i 57 w grupie kontrolnej ze standardową opieką. Przesłanie wskazówek do pracowników ochrony zdrowia trzykrotnie zwiększyło szansę na rozpoczęcie leczenia uzależnienia.
1. Głodówka poprawia jakość życia chorych na raka piersi
Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medical Oncology (ESMO) przedstawiono wyniki badania oceniającego wpływ głodówki na tolerancję chemioterapii u chorych na raka piersi. Uczestniczki badania przydzielano do dwóch ramion z odmienną dietą w okresie dwóch dób przed i jednej po chemioterapii. Grupa kontrolna stosowała dietę wegetariańską o niskiej zawartości cukru. Chore w ramieniu eksperymentalnym przyjmowały ok. 200 kcal dziennie (w czasie "okołochemicznym") w postaci soków owocowych i bulionów warzywnych. Z badania wykluczono chore z niedowagą, zaburzeniami odżywiania oraz zaburzeniami psychicznymi. Jakość życia chorych oceniano przed rozpoczęciem leczenia, po każdym cyklu chemioterapii oraz po czterech i sześciu miesiącach od jej zakończenia. Wyjściowo nie obserwowano różnic pomiędzy grupami. Po czwartym cyklu chemioterapii kobiety stosujące głodówkę oceniały jakość życia zdecydowanie lepiej niż chore z ramienia kontrolnego (p=0,021). Nie obserwowano u nich także zmęczenia oraz ubytku masy ciała.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023: Abstract LBA94. Presented October 20, 2023
2. Dołączenie zdalnego monitorowania objawów do standardowej opieki medycznej poprawia jakość życia
Prof. Ethan Bash przedstawił podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) wyniki badania PRO-TECT, w którym 52 ośrodki onkologiczne w Stanach Zjednoczonych podzielono na dwie grupy – w pierwszej oprócz standardowej opieki medycznej stosowano elektroniczne zgłaszanie objawów przez chorych (electronic patient reported outcomes, ePRO), a druga stanowiła ramię kontrolne. Do badania włączono 1191 chorych z rozsianym nowotworem, z czego 593 wypełniało ePRO. System ePRO obejmował cotygodniowe ankiety internetowe lub telefoniczne przez jeden rok. W przypadku pogorszenia samopoczucia oraz wystąpienia objawów alarmowych wysyłano do pracowników medycznych w czasie rzeczywistym komunikat z alertem. Wyniki ankiet udostępniano lekarzom podczas wizyt kontrolnych pacjentów. W trakcie trwania badania wypełniono ponad 91% należnych ankiet. Zastosowanie ePRO nie wpłynęło na czas przeżycia całkowitego, ale obniżyło o 6% liczbę przyjęć do szpitala, wydłużyło czas do pierwszej pilnej hospitalizacji oraz zmniejszyło średnią roczną liczbę przyjęć do szpitala (1,48 vs 1,81, p=0,006). ePRO zmniejszyło nasilenie zmęczenia, jadłowstrętu, nudności i wymiotów oraz poprawiło jakość snu. Opinie chorych o systemie ePRO były pozytywne, pytania zawarte w ankiecie uznano za ważne i zrozumiałe, a używanie raportów podczas wizyt lekarskich zwiększało poczucie zaopiekowania.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023: Abstract 20300. Presented October 20, 2023
3. Alkohol wciąż stanowi istotny czynnik ryzyka zachorowania na nowotwory
Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) poruszono temat alkoholu jako czynnika ryzyka rozwoju nowotworów. W trakcie sesji poświęconej temu problemowi przytoczono aktualne statystyki. Według International Agency for Research on Cancer (IARC) 46% osób na świecie spożywa alkohol (54% mężczyzn i 38% kobiet). Przeciętne roczne spożycie alkoholu na świecie wynosi sześć litrów czystego etanolu (jedna butelka wina tygodniowo). Pomiędzy krajami występują znaczące różnice - we Francji spożycie alkoholu jest dwukrotnie wyższe od światowej średniej. W 2020 roku w skali świata alkohol był przyczyną zachorowań na 4% nowotworów. Osoby spożywające etanol w ilości dziennej do 20 g, 20-60 g i powyżej 60 g stanowią w tej grupie odpowiednio 14%, 29% i 47%. Do nowotworów związanych ze spożywaniem alkoholu należy m.in. rak piersi, jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, jelita grubego i wątroby. Zwracają uwagę optymistyczne statystyki we Francji i Włoszech, gdzie przeciętne spożycie alkoholu spada od lat 20. ubiegłego wieku.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023. Presented October 23, 2023
4. Zanieczyszczenie powietrza drobnym pyłem zawieszonym zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi
W ostatnich latach rośnie świadomość zagrożenia związanego z zanieczyszczeniem powietrza, w tym cząstkami mikroplastiku. Związek tych substancji z powstawaniem nowotworów jest wciąż niejasny. W badaniu XENAIR oceniono związek pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Ubiegłoroczna analiza wykazała wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór pod wpływem pięciu substancji, w tym dwóch endokrynnie czynnych – BaP i PCB153. Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) przedstawiono wyniki analizy oceniającej wpływ narażenia na zanieczyszczenie atmosfery drobnym pyłem zawieszonym (PM2.5, PM10 i NO2) u 2,4 tys. chorych na raka piersi oraz 3 tys. zdrowych kobiet. Wzrost narażenia na zanieczyszczenie powietrza drobnymi cząstkami stałymi (PM2.5) o 10 µg/m³ (odpowiadający w przybliżeniu różnicy w średnim stężeniu pyłów PM2,5 na obszarach wiejskich i miejskich w Europie) zwiększał ryzyko raka piersi o 28%. Mniejszy wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi odnotowano u kobiet narażonych na wysokie zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi (PM10 i NO2). Efekt ten nie był zależny od stanu menopauzalnego kobiet. Wykazano również pozytywny, ale nieistotny związek dla PM2.5 dla raków piersi z obecnością receptora estrogenowego. Wcześniej udowodniono, że zanieczyszczenia powietrza może zmieniać architekturę piersi. Kolejnym celem powinno być sprawdzenie, czy zanieczyszczenia promują kancerogenezę komórek piersi z wcześniejszymi zaburzeniami genetycznymi, np. poprzez procesy zapalne, podobnie jak u niepalących chorych na raka płuca. W październiku 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała obniżenie limitu cząstek stałych PM2.5 w powietrzu z obecnych 25 µg/m³ do 10 µg/m³ w 2030 r. ESMO wezwało do dalszych działań pozwalających obniżyć tę granicę do 5 µg/m³, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia. We wrześniu 2023 r. na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego przedstawiono raport dotyczący jakości powietrza, sugerując Komisji Europejskiej przyjęcie limitu zgodnego z wytycznymi ESMO.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023. Presented October 23, 2023
5. Leczenie immunosupresyjne nie zwiększa ryzyka wznowy choroby nowotworowej u osób wyleczonych z nowotworu
Immunosupresja jest stanem, w którym na skutek leczenia dochodzi do zmniejszenia aktywności układu odpornościowego. Może wówczas dochodzić do groźnych dla życia infekcji bakteryjnych i wirusowych. Istnieją ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania terapii immunosupresyjnej u osób, które w przeszłości przebyły leczenie onkologiczne. W czasopiśmie Clinical Gastroenterology i Hepatology opublikowano metaanalizę, w której oceniono wpływ terapii immunosupresyjnej na ryzyko wznowy nowotworu u osób z chorobami autoimmunologicznymi. Metaanaliza obejmowała 31 badań (17 dotyczących chorób zapalnych jelit, 14 reumatoidalnego zapalenia stawów, 2 łuszczycy i 1 zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa), w których łącznie wzięło udział 24 328 osób. Okazało się, że leczenie immunosupresyjne z powodu chorób autoimmunologicznych nie zwiększa istotnie ryzyka wznowy nowotworu w porównaniu do osób, które nie otrzymywały takiego leczenia.
6. Codzienna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zgonu
Regularna aktywność fizyczna nie tylko poprawia wydolność organizmu, ale również zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. Nie wiadomo dokładni, ile minut dziennie należy ćwiczyć, aby osiągnąć wyżej wymienione korzyści. W badaniu opublikowanym w JAMA Internal Medicine oszacowano, ilu zgonom w Stanach Zjednoczonych udaje się zapobiec dzięki wykonywaniu umiarkowanej aktywności fizycznej. W analizie uwzględniono dane ponad 4800 osób. Spośród nich 53% stanowiły kobiety, 10,4% osoby rasy czarnej, a 5,1% Amerykanie pochodzenia meksykańskiego. Podczas dziesięcioletniej obserwacji zmarło 1165 osób. Zauważono, że zwiększanie aktywności fizycznej o 10, 20 lub 30 minut dziennie wiązało się ze zmniejszeniem liczby zgonów rocznie odpowiednio o 6,9%, 13,0% i 16,9%.
7. Rehabilitacja kardiologiczna po leczeniu onkologicznym
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów u osób wyleczonych z nowotworu, dlatego ważna jest u nich odpowiednia profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych. W badaniu opublikowanym w JAMA Network sprawdzano, czy rehabilitacja kardiologiczna prowadzona w specjalnych ośrodkach jest skuteczniejsza niż zwykła aktywność fizyczna. 75 osób po leczeniu onkologicznym wyjściowo obciążonych chorobą sercowo-naczyniową lub takich, które otrzymały kardiotoksyczne leczenie onkologicznie przydzielono losowo do dwóch grup. Pierwsza z nich przez dwa miesiące dwa razy w tygodniu ćwiczyła w ośrodkach kardiologicznej rehabilitacji, a druga w miejscu zamieszkania. Po 8 tygodniach osoby ćwiczące w ośrodkach rehabilitacji kardiologicznej miały wyższy pułap tlenowy niż osoby z grupy kontrolnej. Dodatkowo stwierdzono u nich obniżenie ciśnienia tętniczego krwi oraz BMI (Body Mass Index).
8. Smakowe wkłady e-papierosów najczęstszą przyczyną uzależnienia młodzieży
Odsetek uczniów amerykańskich szkół ponadpodstawowych używających e-papierosy spadł z 14% w 2022 roku do 10% w 2023 roku. Ankietę wypełniło ponad 22 tys. osób. Według tegorocznego raportu US Centers for Disease Control and Prevention (CDC) najpopularniejszymi wyrobami zawierającymi nikotynę były e-papierosy (7,7%), papierosy (1,6%), cygara (1,6%) oraz saszetki z nikotyną (1,5%). Osoby aktywnie stosujące e-papierosy najczęściej używały wkładów smakowych (89,4%), głównie owocowych (63,4%) oraz o smaku cukierków (35%). Według autorów raportu produkty smakowe nie tylko zachęcają do rozpoczęcia używania e-papierosów, ale także utrzymują nastolatki w nałogu.
9. Zaprzestanie palenia papierosów poprawia rokowanie u chorych na raka płuca
W czasopiśmie Lung Cancer opublikowano prospektywne badanie w którym sprawdzono jaki wpływ na czas życia chorych na raka płuca ma zaprzestanie palenia papierosów. Badaniem objęto 2751 chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca, w tym 60% palących papierosy w przeszłości, 25% aktywnych palaczy i 7% osób, które nigdy nie paliły. Miesiąc i trzy miesiące po rozpoznaniu raka płuca chorych ponownie pytano o palenie papierosów. Spośród osób palących 23% zaprzestało palenia po 3 miesiącach od rozpoznania nowotworu. Zauważono, że częściej rzucały palenie osoby młodsze, w dobrym stanie ogólnym, z mniejszą liczbą chorób współtowarzyszących oraz z mniejszym zaawansowaniem nowotworu. Osoby które rzuciły palenie papierosów po rozpoznaniu choroby nowotworowej miały dłuższy czas przeżycia niż osoby, które kontynuowały palenie (659 vs 348 dni).
Gemine et al. Lung Cancer. Published October 1, 2023: 186:107388
10. Jak skutecznie zachęcić do zaprzestania palenia papierosów?
Nadal nie wiadomo jaka jest najlepsza metoda wspomagająca zaprzestanie palenia papierosów. Wydaje się, że dobrym momentem do podjęcia interwencji są badanie przesiewowe w kierunku raka płuca, które obejmują osoby obciążone wieloletnim narażeniem na dym tytoniowy. W badaniach QuLIT1 i QuLIT2 przeprowadzonych w grupie osób palących papierosy w wieku 55-75 lat, które poddano przesiewowej tomografii komputerowej klatki piersiowej, sprawdzono czy taka interwencja jest skuteczna. W badaniu QuLIT1 osoby w ramieniu interwencyjnym odbywały rozmowę zachęcającą do rzucenie palenia papierosów oraz otrzymywały możliwość otrzymania farmakoterapii wspierającej rzucenie palenia. Osoby w grupie kontrolnej otrzymywały krótką informację na temat szkodliwości palenia oraz polecenie zgłoszenia się do lokalnych ośrodków leczenia uzależnienia od tytoniu. W badaniu QuLIT2 osoby w grupie interwencyjnej odbywały rozmowę telefoniczną zachęcającą do rzucenia palenia papierosów, po której wysyłano do nich farmakologiczne środki wspomagające rzucenie palenia papierosów. Do obu badań włączono łącznie 430 uczestników (QuLIT1 115 osób, QuLIT2 315 osób). W badaniu QuLIT1Po 12-miesięcznej obserwacji zaprzestanie palenia potwierdzone testem biochemicznym stwierdzono u 6,3% osób w grupie interwencyjnej i u 2% w grupie kontrolnej. Skuteczność interwencji antytytoniowej wykazano także w badaniu QuLIT2 (odpowiednio 14,5% i 5,6%).
Williams et al. Thorax. Published October 24, 2023: thorax-2023-220367. doi: 10.1136/thorax-2023-220367
1. Radykalna zmiana diety zmniejsza ryzyko zgonu z powodu raka piersi
Niewłaściwa dieta jest znanym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów. Wpływa również na czas całkowitego przeżycia chorych na raka piersi. Włoscy badacze przeprowadzili badanie oceniające wpływ diety na ryzyko zgonu z powodu tego nowotworu. Do badania włączono ponad 1500 kobiet po radykalnym leczeniu chirurgicznym, z wysokim ryzykiem wznowy. Wszystkie chore otrzymały ogólne zalecenia zmniejszające ryzyko nawrotu nowotworu. Grupę eksperymentalną dodatkowo aktywnie zachęcano i wspierano w przejściu na dietę śródziemnomorską, bogatą w ziarna, rośliny strączkowe oraz warzywa o wysokiej zawartości błonnika oraz zalecano unikanie potraw o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych i trans, przetworzonych mięs oraz potraw i napojów o wysokiej zawartości cukru. Dietę chorych oceniano na początku badania, po roku, a następnie co kilka miesięcy. Zgodność z zaleceniami dietetycznymi oceniano za pomocą Indeksu Dietetycznego opracowanego na potrzeby badania. Pacjentki w grupie interwencyjnej zachęcano również do utrzymywania umiarkowanie intensywnej aktywności fizycznej (30 minut ćwiczeń dziennie) oraz mierzono za pomocą krokomierzy liczbę wykonywanych przez nie kroków, zalecając aby wyniosła ona co najmniej 10 000 dziennie. W ciągu 5 lat obserwacji odsetek nawrotów raka piersi nie różnił się między obiema grupami (współczynnik ryzyka [HR], 0,99). Zauważono jednak, że pacjentki, które w największym stopniu stosowały się do zaleceń żywieniowych, miały o 41% niższe ryzyko nawrotu w porównaniu z tymi, które stosowały się do nich w najmniejszym stopniu (HR = 0,59). Największy efekt ochronny wysokiego stopnia przestrzegania zaleceń wystąpił u chorych na hormonowrażliwego raka, które otrzymywały tamoksyfen (HR = 0,30).
2. Spada umieralność dzieci i nastolatków z powodu nowotworów
Według Centers for Disease Control and Prevention wskaźnik zgonów z powodu raka wśród dzieci i młodzieży do 19 r.ż. spadł w latach 2001-2021 o 24% (z 2,75 do 2,10 na 100 000 osób). W 2021 roku najczęstszą przyczyną zgonów onkologicznych w tej grupie były nowotwory mózgu. Przed 2001 r. były to białaczki, dla których wskaźnik zgonów spadł do 2021 roku aż o 47%. Poprawę wyników leczenia w tej grupie chorych uzyskano głównie dzięki immunoterapii. Spadek umieralności nie dotyczy jednak wszystkich grup wiekowych i demograficznych i w największym stopniu dotyczy dzieci poniżej 9. r.ż.
3. Nosicielki mutacji BRCA mogą bezpiecznie zachodzić w ciążę
Podczas tegorocznego San Antonio Breast Cancer Symposium (SABCS) przedstawiono wyniki analizy bezpieczeństwa ciąży u młodych chorych na raka piersi związanego z nosicielstwem mutacji w genach BRCA. W badaniu wzięło udział ponad 4,7 tys. kobiet poniżej 40. roku życia (mediana w momencie rozpoznania – 35 lat), u których rozpoznano inwazyjnego raka piersi w stadium I-III. Porównano wyniki u 659 kobiet, które zaszły w co najmniej jedną ciążę w ciągu obserwacji o medianie prawie 8 lat, z wynikami 4073 chorych, które nie zaszły w ciążę. Mediana czasu od rozpoznania raka piersi do zajścia w ciążę wyniosła 3,5 roku. 80% ciąż zakończyło się porodem, w tym 91% terminowym. Wady wrodzone wystąpiły tylko u 4 noworodków (0,9%). Wskaźnik powikłań ciążowych, płodowych i położniczych był niski i zgodny z oczekiwanymi wśród kobiet w podobnym wieku i bez historii raka piersi. Przeżycie bez nawrotu raka piersi było podobne w obu ramionach (skorygowany HR, 0,99; 95% CI, 0,81 - 1,20). Pacjentki, które zaszły w ciążę, miały znacznie dłuższe przeżycie związane z rakiem piersi i przeżycie całkowite.
4. Nie wszystkie zmiany torbielowate trzustki zwiększają ryzyko zachorowania na raka
Jednym z prekursorów raka trzustki jest łatwy do rozpoznania i obserwacji wewnątrzprzewodowy brodawkowaty nowotwór śluzowy (intraductal papillary mucinous neoplasm – IPMN). Ze względu na ryzyko złośliwej transformacji, u chorych z tym rozpoznaniem zaleca się wykonywanie kontrolnych badań obrazowych. Według retrospektywnej analizy opublikowanej w JAMA Network Open IPMN bez niepokojących cech nie zwiększa jednak ryzyka zachorowania na raka trzustki w porównaniu z normalną populacją. Analizie poddano dane z Rochester Epidemiology Project. Pierwsza grupa obejmowała 2 114 osób powyżej 50. roku życia, u których w latach 2000-2015 wykonano tomografię komputerową jamy brzusznej. U 231 z nich (10,9%) rozpoznano IPMN. Drugą grupę stanowiło 320 chorych, u których rozpoznano raka trzustki w latach 2000-2019, w tym 31 (9,8%) z IPMN. W pierwszej grupie 81% pacjentów z IPMN nie miało cech wysokiego ryzyka lub niepokojących cech wg klasyfikacji Fukuoka. Zachorowalność na raka trzustki w tej grupie była podobna do tej u osób bez IPMN. Wśród chorych na raka trzustki osoby z IPMN miały, w porównaniu do osób bez IPMN, dłuższy czas przeżycia całkowitego oraz niższy udział nowotworów rozpoznanych w stadium rozsiewu. Jeśli te obserwacje się potwierdzą, mogą zmienić obecne wytyczne nadzoru nad osobami z IPMN.
5. Tai Chi i ćwiczenia aerobowe wpływają na jakość snu chorych na zaawansowanego raka płuca
W JAMA Oncology opublikowano badanie z randomizacją, w którym oceniono wpływ wykonywania ćwiczeń fizycznych na jakość snu u chorych na zaawansowanego raka płuca. W badaniu wzięło udział 226 chorych, których losowo przydzielono do trzech grup. W pierwszej z nich chorzy przez 16 tygodni regularnie 2 razy w tygodniu wykonywali 60-minutowe ćwiczenia Tai Chi oraz byli zachęcani do ich praktykowania codziennie. Chorzy w drugiej grupie przez 16 tygodni wykonywali 2 razy w miesiącu 60-minutowe ćwiczenia wzmacniające mięśnie i ćwiczenia aerobowe oraz byli zachęcani do odbywania umiarkowanego treningu aerobowego przez 150 min tygodniowo i ćwiczeń oporowych co drugi dzień. Grupa ta raz w tygodniu otrzymywała na komunikatorze WhatsApp wiadomość zachęcającą do ćwiczeń. Chorzy w trzeciej (kontrolnej) grupie na początku badania otrzymali pisemną informację o zaleceniach Światowej Organizacji Zdrowia dotyczących zalecanej liczby ćwiczeń tygodniowo oraz dzienniczki do zapisywania swojej aktywności. Jakość snu badano za pomocą Kwestionariusza Jakości Snu Pittsburgh po 16 tygodniach oraz po roku. Zauważono, że zarówno ćwiczenia aerobowe, jak i Tai Chi istotnie poprawiały jakość snu chorych po 16 tygodniach i po roku od rozpoczęcia badania, przy czym lepsze wyniki obserwowano w grupie praktykującej Tai Chi.
6. Mikrobiota jelitowa wpływa na skuteczność immunoterapii u chorych na nowotwory
Mikrobiota jelitowa to zespół mikroorganizmów, głównie bakterii, żyjących w przewodzie pokarmowym. Jest ona istotna nie tylko w procesach trawienia i wchłaniania, ale również w kształtowaniu odporności człowieka. Zachwianie równowagi mikrobioty jelitowej może potencjalnie spowodować rozwój miejscowych i ogólnoustrojowych chorób. Zmiany w mikrobiocie jelitowej mają również wpływ na skuteczność immunoterapii stosowanej w leczeniu wielu nowotworów. Przykładowo, stosowanie antybiotykoterapii, która zabija znaczną część bakterii żyjących w jelitach, krótko przed rozpoczęciem immunoterapii może znacząco zmniejszyć jej skuteczność przeciwnowotworową. W badaniu przedstawionym na tegorocznym kongresie Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej sprawdzono czy powszechnie stosowane i dostępne bez recepty leki z grupy inhibitorów pompy protonowej mają wpływ na skuteczność immunoterapii. Długotrwałe stosowanie tych leków zwiększa pH treści żołądkowej, co zmniejsza różnorodność mikrobioty jelitowej. W badaniu wzięło udział ponad 2700 osób, które otrzymywały immunoterapię z powodu zaawansowanego nowotworu. Zauważono, że stosowanie inhibitorów pompy protonowej zarówno w ciągu roku, jak i 60 dni przed rozpoczęciem immunoterapii istotnie zmniejszało jej skuteczność.
7. Jak często należy wykonywać mammografię po leczeniu raka piersi?
Chorym na raka piersi po ukończeniu leczenia zaleca się wykonywanie mammografii raz do roku celem wykrycia ewentualnej wznowy miejscowej i drugiego nowotworu piersi. Do wznowy lub rozsiewu raka piersi najczęściej dochodzi w trakcie pierwszych trzech lat po zakończeniu leczenia. W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badanie w którym sprawdzono, czy po zakończeniu leczenia po 3 latach corocznego wykonywania mammografii można bezpiecznie wykonywać ją rzadziej. 5235 kobiet po 50. roku życia po ukończeniu leczenia z powodu raka piersi przydzielono losowo do kontroli mammograficznej raz do roku lub rzadszej. Zauważono, że po blisko 9 latach obserwacji do wznowy nowotworu doszło u 7% kobiet. Nie zauważono istotnych różnic w czasie przeżycia pomiędzy obiema grupami chorych. Onkolodzy podkreślają, że jest za wcześnie na zmianę standardu obserwacji chorych po leczeniu z powodu raka piersi, jednak zagadnienie to wymaga dalszych analiz.
8. Francja zaostrza walkę z paleniem papierosów
We Francji jedna czwarta dorosłej populacji pali papierosy codziennie, co stawia ten kraj w czołówce wskaźników palenia papierosów w Europie Zachodniej. W ostatnich kilkunastu latach liczba osób palących papierosy we Francji stopniowo malała, ale od 2018 roku praktycznie utrzymuje się na stałym poziomie. Ponieważ palenie papierosów pozostaje główną przyczyną możliwych do uniknięcia zgonów, francuski rząd planuje wprowadzić trzy istotne zmiany w celu ograniczenia palenia papierosów. Pierwsza zakłada stopniowe podwyższanie cen papierosów, co według Światowej Organizacji Zdrowia jest jedną z najskuteczniejszych form walki z paleniem. Druga zmiana to rozszerzenie zakazu palenia papierosów w miejscach publicznych o takie miejsca, jak plaże, parki, lasy publiczne oraz okolice szkół. Trzecim planowanym działaniem jest zakazanie sprzedaży jednorazowych e-papierosów, po które najczęściej sięgają nastolatki chcące spróbować substytutów klasycznych papierosów.
9. Chińczycy są światowym liderem w liczbie wypalanych papierosów
Chińczycy stanowią 12,5% światowej populacji, ale wypalają aż 40% papierosów na świecie. Wysokie spożycie tytoniu jest od dawna przyczyną problemów zdrowotnych Chińczyków. Pali aż 300 mln obywateli tego kraju, z czego 96% stanowią mężczyźni. W Chinach palenie papierosów powoduje co najmniej 1 milion zgonów rocznie i szacuje się, że w 2050 roku liczba ta osiągnie 3 miliony. W 2005 r. rząd chiński ratyfikował konwencję Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o kontroli tytoniu i od tego czasu podjął szereg działań antytytoniowych jednak nadal nie obejmują one wszystkich zawartych w konwencji zaleceń. Przykładowo, WHO zaleca podatek od wyrobów tytoniowych w wysokości 75%, podczas gdy w Chinach wynosi on 52%. Dodatkowo WHO zaleca, aby na opakowaniach papierosów umieszczać informację o szkodliwości palenia. W Chinach pokrywają one około 15% powierzchni opakowania, podczas gdy w niektórych krajach aż 85%. Dane te pokazują, że skuteczna walka ze szkodliwymi skutkami palenia papierosów w Chinach wymaga intensyfikacji działań.
10. Dołączenie do badań przesiewowych w kierunku raka płuca poradnictwa antynikotynowego może być skuteczną formą walki z nałogiem
W Journal of Thoracic Oncology opublikowano wyniki badania oceniającego skuteczność spersonalizowanych interwencji w walce z uzależnieniem od tytoniu. Do badania włączono aktywnych palaczy biorących udział w programach przesiewowych w kierunku raka płuca lub spełniających kryteria włączenia do tych badań. Wszyscy chorzy uczestniczyli w programie poradnictwa antynikotynowego obejmującym pięć sesji terapeutycznych oraz ośmiotygodniową terapię farmakologiczną (plastry z nikotyną). W pierwszym etapie osoby w ramieniu eksperymentalnym otrzymywały dodatkowo wspierające materiały w formie drukowanej i audiowizualnej. W drugim etapie, po ponownym losowym podziale chorych, interwencja polegała na zdalnym informowaniu lub nieinformowaniu chorych o wynikach badań, m.in. stężeniu tlenku węgla w wydychanym powietrzu. W pierwszym etapie badania wzięło udział 188 chorych, a w drugim 143. Odsetek chorych deklarujących zaprzestanie nałogu po 8 tygodniach i 6 miesiącach od interwencji oraz chorych z potwierdzoną biochemicznie abstynencją tytoniową był taki sam we wszystkich ramionach. Testowane interwencje nie wpłynęły również na średnią liczbę wypalanych dziennie papierosów. Wszystkie pięć sesji doradczych ukończyło 58% badanych. Pomimo braku korzyści z testowanych metod wsparcia wyjścia z nałogu, w badaniu odnotowano wysoki (16%) odsetek chorych, którzy rzucili nałóg po 8 tygodniach od interwencji, co potwierdza skuteczność łączenia badań przesiewowych z poradnictwem antynikotynowym.
Cartmel et al. J Thorac Oncol. 2023; 15:S1556-0864(23)02368-7.
1. Medyczna marihuana zwiększa ryzyko migotania przedsionków
Rekreacyjne palenie marihuany zwiększa ryzyko zaburzeń rytmu serca, nie wiadomo jednak jaki jest wpływ na układ sercowo-naczyniowy marihuany medycznej, coraz częściej stosowanej w leczeniu bólu. W badaniu opublikowanym w European Heart Journal, opartym na duńskim rejestrze chorych, zidentyfikowano ponad 5300 pacjentów, u których w latach 2018-2021 zastosowano medyczną marihuanę z powodu przewlekłego bólu. Porównano ich z ponad 26 tysiącami osób z przewlekłym bólem, u których nie stosowano kannabinoidów. Arytmia (głównie migotanie i trzepotanie przedsionków) najczęściej występowało w ciągu pierwszych 180 dni stosowania medycznej marihuany i było dwukrotnie wyższe niż w grupie kontrolnej (odpowiednio 0,8% i 0,4%, współczynnik ryzyka 2,07). Nie zauważono, aby stosowanie medycznej marihuany zwiększało ryzyko ostrych zespołów wieńcowych
2. Osoby po leczeniu onkologicznym w dzieciństwie mają wyższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz nowotworów
W badaniu opublikowanym w Journal of the American College of Cardiology sprawdzono, jaki jest wpływ przebytego w dzieciństwie leczenia onkologicznego na ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów w dorosłym wieku. W analizie uwzględniono 7670 chorych z Francji leczonych z powodu nowotworów w latach 1945-2000. Ponad połowę (54,8%) stanowiły dziewczynki, a blisko połowa (48,6%) miała mniej niż 5 lat w chwili rozpoznania nowotworu. W ciągu obserwacji trwającej średnio 30 lat 795 osób zachorowało na drugi nowotwór, a 378 na chorobę sercowo-naczyniową. U 49 chorych rozpoznano zarówno drugi nowotwór, jak i chorobę sercowo-naczyniową. Spośród chorób sercowo naczyniowych najczęstsze były niewydolność serca (51,3%), uszkodzenie zastawki (14,6%), zaburzenia rytmu serca (12,2%), choroba niedokrwienna serca (7,4%) oraz choroby osierdzia (7,4%). Zauważono, że zachorowanie na drugi nowotwór było związane z dwukrotnie większym ryzykiem zachorowania na chorobę sercowo-naczyniową w porównaniu do osób, które przebyły tylko jeden nowotwór.
3. Psylocybina pomaga chorym na nowotwory z depresją
U chorych na nowotwory, z uwagi na niepewne rokowanie i wyczerpujące leczenie, często rozwija się depresja. Leki przeciwdepresyjne i psychoterapia z reguły niewystarczająco łagodzą jej objawy. Psylocybina jest substancją psychodeliczną zawartą w grzybach halucynogennych. Od kilku lat badany jest jej wpływ na leczenie osób z depresją. W czasopiśmie Cancer opublikowano artykuł, w którym sprawdzono efekt pojedynczej dawki psylocybiny (25 mg) u chorych na nowotwory z depresją. W badaniu wzięło udział 30 osób, w tym po połowie z wczesnym i rozsianym nowotworem. Wszyscy uczestnicy badania otrzymali grupową i indywidualną terapię przed, w trakcie i po jednorazowym zastosowaniu psylocybiny. Zauważono, że zastosowanie pojedynczej dawki psylocybiny skutkowało znaczną i trwałą poprawą nastroju wśród dorosłych z depresją. Efekt ten uzyskano zarówno u chorych z wczesnym, jak i rozsianym nowotworem. W czasie 8-tygodniowej obserwacji nasilenie depresji zmniejszyło się o średnio 19.1 punktów w skali Montgomery-Asberg Depression Rating Scale. Zastosowanie psylocybiny nie spowodowało ciężkich działań niepożądanych. Najczęściej występowały jedynie łagodne bóle głowy i nudności.
4. Zaprzestanie palenia zmniejsza wieloletnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia, nowotworów i chorób płuc
Wskaźniki umieralności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów oraz chorób układu oddechowego są u osób palących papierosy średnio wyższe odpowiednio 2,3, 3,4 i 13,3 razy w stosunku do osób nigdy niepalących. Po zaprzestaniu palenia ryzyko to spada w kolejnych trzech dekadach dla chorób serca odpowiednio do 1,47, 1,26 i 1,07, dla nowotworów do 2,13, 1,59 i 1,34, a dla chorób płuc do 6,35, 3,63 i 2,34. Po trzydziestu latach od rzucenia nałogu utrzymuje się podwyższone ryzyko zgonu z powodu nowotworów i chorób układu oddechowego (odpowiednio 1,16 i 1,31), natomiast ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia zmniejsza się do poziomu u osób nigdy niepalących. Wyniki analizy opublikowanej w Journal of the American Medical Association wykazały, że zaprzestanie palenia pozwala na obniżenie ryzyka zgonu z powodu chorób serca o 100%, nowotworów o 93% oraz chorób płuc o 97%. Autorzy badania podkreślają, że korzystny skutek zaprzestania nałogu widoczny jest już w pierwszej dekadzie, kiedy ryzyko zgonu z powodu chorób serca i nowotworów spada odpowiednio o 36% i 47%.
5. Stosowanie słodzików zaburza mikrobiom jelit oraz moduluje odpowiedź zapalną
Według najnowszej analizy spożywanie słodzików zaburza stężenie i proporcję krążących cytokin zapalnych oraz skład mikrobiomu zarówno w dwunastnicy, jak i w kale. Przedmiotem analizy był materiał pobrany podczas gastroskopii 9 osób deklarujących używanie aspartamu oraz 35 osób stosujących inne słodziki. Ponadto 40 badanych dostarczyło do analizy również próbki kału. Liczba kolonii bakterii Escherichia, Klebsiella i Salmonella u osób stosujących słodziki była, w stosunku do osób ich nie używających, niższa w górnej części przewodu pokarmowego oraz wyższa w kale. Słodziki zaburzały również szlaki metaboliczne mikrobiomu. Aspartam pobudzał szlak wytwarzania cylindrospermopsyny – substancji potencjalnie rakotwórczej, wpływającej niekorzystnie na czynność wątroby i układu nerwowego. Pozostałe słodziki wpływały na syntezę polisacharydów oraz rozpad D-galaktozy. Odnotowano również zmiany w stężeniach cytokin. Aspartam istotnie obniżał stężenie działających przeciwzapalnie interleukin 6 i 10. Stosowanie słodzików nieaspartamowych obniżało stężenia kluczowej w odpowiedzi zapalnej prozapalnej interelukiny 1b.
6. Przebycie w wieku młodzieńczym lub wczesnej dorosłości choroby nowotworowej zwiększa częstość występowania przewlekłych schorzeń u osób homo- i biseksualnych
Według analizy opublikowanej w czasopiśmie Cancer, co najmniej jedną lub co najmniej dwie choroby przewlekłe deklarowało odpowiednio 71% i 21% osób homo- i biseksualnych (LGBT) po leczeniu onkologicznym w młodym wieku oraz 51% i 7,7% osób LGBT bez takiego obciążenia. W grupie chorych LGBT po leczeniu onkologicznym wyższe było również, w stosunku do osób LGBT bez nowotworu, ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia (iloraz szans [OR] 3,67), zapalenia stawów (OR 1,85), choroby układu oddechowego (OR 2,32) oraz udary (OR 2,88). Wśród chorych heteroseksualnych leczonych w młodości z powodu nowotworu co najmniej jedną i co najmniej dwie choroby deklarowało odpowiednio 59% oraz 15,1% ankietowanych. Osoby LGBT, w stosunku do osób heteroseksualnych, miały po leczeniu onkologicznym większe ryzyko rozwoju zapalenia stawów (OR 1,61) i chorób płuc (OR 1,90). Analiza wieloczynnikowa wykazała, że ryzyko zachorowania na choroby przewlekłe u osób LGBT po leczeniu onkologicznym było 2,5-krotnie większe w stosunku do osób LGBT bez leczenia obciążenia oraz 2,2-krotnie w stosunku do osób heteroseksualnych po leczeniu onkologicznym.
7. Szczepienie przeciwko HPV zmniejsza ryzyko progresji stanów przednowotworowych do inwazyjnego raka szyjki macicy
Śródnabłonkowa neoplazja (CIN) jest stanem przednowotworowym raka szyjki macicy. Może ona ulegać progresji do inwazyjnego raka, samoczynnej regresji lub utrzymywać się w niezmienionej postaci. W zależności od nasilenia zmian komórkowych oraz ryzyka progresji wyróżnia się trzy stopnie CIN. Duńscy badacze opublikowali wyniki obserwacji blisko 8 tys. kobiet z CIN2 leczonych w latach 2007-2020, z których mniej niż połowa otrzymała szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (Human papillomavirus, HPV). Ryzyko progresji CIN2 dla chorych zaszczepionych przed 15. r.ż., pomiędzy 15. a 20. r.ż. oraz powyżej 20 r.ż. wyniosło odpowiednio 22,9%, 31,5% i 37,6%. W analizie wieloczynnikowej ryzyko progresji do inwazyjnego nowotworu u kobiet zaszczepionych poniżej 15 r.ż. i pomiędzy 15. a 20. r.ż. było odpowiednio o 35% i 14% niższe niż u kobiet niezaszczepionych, a u zaszczepionych po 20 r.ż. – zbliżone do ryzyka u kobiet niezaszczepionych.
8. Martwe wytyczne terapii antynikotynowej wśród chorych hospitalizowanych w Wielkiej Brytanii
Brytyjski National Institute for Health and Care Excellence (NICE) zaleca, aby wszyscy palący tytoń chorzy otrzymywali podczas hospitalizacji poradę dotyczącą zaprzestania nałogu, obejmującą m.in. farmakoterapię i opiekę po wypisie (w tym ocenę stężenia tlenku węgla po 4 tygodniach). W ramach audytu wytycznych British Thoracic Society poprosiło szpitale o przekazanie danych losowo wybranych chorych hospitalizowanych od lipca do sierpnia 2021 r. 119 instytucji przesłało dane ponad 14 tys. chorych. U 79% z nich dostępne były dane dotyczące palenia. Okazało się, że 21% pacjentów (23% mężczyzn i 19% kobiet) było aktywnymi palaczami. Dane dotyczące e-papierosów (tzw. vapingu) były dostępne tylko u 6% chorych, spośród których aktualnie użytkowało je 16%. Poradę antynikotynową podczas hospitalizacji otrzymało 45% palaczy, 40% skierowano do poradni antynikotynowej, 32% zaoferowano farmakoterapię, 10% wypisano z farmakoterapią, 3% poddano obserwacji, a tylko <1% nie paliło po 4 tygodniach. Raport wykazał "katastrofalną niezgodność" postępowania antytytoniowego wobec zaleceń NICE oraz niewielką poprawę od czasu poprzednich audytów w 2016 i 2019 r.
9. Jak skutecznie walczyć z paleniem papierosów?
Od wielu lat trwa walka o ograniczenie palenia papierosów. W ostatnich latach, w wyniku większej świadomości na temat niekorzystnych skutków palenia papierosów oraz wprowadzania ograniczeń w paleniu w miejscach publicznych, w wielu krajach znacznie zmniejszyła się liczba palaczy. Papierosy pozostają jednak nadal głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów. Większość nałogowych palaczy sięga po papierosy po raz pierwszy w wieku nastoletnim. Świadomość szkodliwości palenia papierosów należy zatem rozwijać już od najmłodszych lat. W Stanach Zjednoczonych, w związku z kampanią uświadamiającą negatywne skutki palenia e-papierosów, odnotowano spadek ich stosowania wśród uczniów szkół średnich (z 14% w 2022 r. do 10% w 2023 r.). Jednocześnie badanie przeprowadzone przez Centrum Kontroli Chorób wykazało, że w latach 2021-2022 palenie tytoniu wśród młodzieży szkolnej wzrosło z 11% do 11,7%, a stosowanie zarówno marihuany, jak i papierosów z 10,8% do 13,6%. Z kolei wśród australijskich nastolatków po raz pierwszy od kilkunastu lat odnotowano wzrost stosowania tytoniu i konopi indyjskich. Rząd australijski, celem ograniczenia stosowania używek wśród młodzieży, planuje wprowadzenie zakazu importu jednorazowych waporyzatorów nieterapeutycznych i konieczność uzyskania specjalnej licencji na import waporyzatorów terapeutycznych.
10. W jaki sposób zachęcić osoby palące papierosy do walki z nałogiem?
Badania przesiewowe w kierunku raka płuca są dobrym momentem do przeprowadzenia interwencji antynikotynowej. Nie wszyscy palacze chcą jednak brać udział w takich działaniach. 30 palaczy papierosów, którzy odmówili wsparcia w rzuceniu palenia oferowanego podczas badania przesiewowego zapytano o przekonania i plany dotyczące wyjścia z nałogu, choroby współistniejące, wsparcie społeczne oraz otwartość do dyskusji na temat sposobów walki z nałogiem. Wszyscy uczestnicy badania uznali propozycję wsparcia, w tym rozmowę ze specjalistami, za akceptowalną formę pomocy. Nie wszyscy byli jednak przekonani do konieczności rzucenia palenia papierosów; część osób uważała, że wystarczające jest ograniczenia palenia, a inni, że zaprzestanie palenia może się wiązać z negatywnymi skutkami zdrowotnymi (np. nasilonym stresem). Uczestnicy podawali, że palenie pomaga im radzić sobie z niektórymi dolegliwościami (stres i ból) oraz że często, w związku ze starszym wiekiem, mają niską motywację do rzucenia palenia. Dodatkowo część uczestników, którzy w przeszłości próbowali odejść od nałogu zgłaszała nieakceptowalne skutki uboczne przebytej nikotynowej terapii zastępczej, brak wiedzy na temat innych metod wspomagających rzucanie palenia papierosów i brak dostępności tych terapii. Dodatkowo dla wielu osób niekorzystny wpływ na zamiar rzucenia palenia miały izolacja i brak wsparcia społecznego.
1. Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zgonu u osób po leczeniu onkologicznym
W czasopiśmie International Journal of Cancer opublikowano badanie w którym oceniono jak styl życia wpływa na rokowanie chorych po leczeniu onkologicznym. Analizie poddano pięć czynników składających się na zdrowy styl życia: BMI, dietę, palenie papierosów, aktywność fizyczną i spożywanie alkoholu. Badaniem objęto 37 095 osób ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chin, które przebyły leczenie onkologiczne. Z przebadanych osób 18 990 nigdy nie paliło papierosów, 14 768 nie nadużywało alkoholu, 17 260 przestrzegało zdrowej diety, 18 141 zachowało aktywność fizyczną, a 14 739 miało optymalne BMI. Za przestrzeganie każdego z wyżej wymienionych zaleceń przyznawano 1 punkt w pięciopunktowej skali zdrowego stylu życia. W trakcie obserwacji 4449 osób zmarło z powodu nowotworu, a 8927 z innej przyczyny. Zauważono, że osoby najbardziej dbające o zdrowy styl życia (4-5 punktów) miały o 43% niższe ryzyko zgonu z powodu nowotworu i o 48% z innej przyczyny w porównaniu do osób, które prowadziły niezdrowy tryb życia (0-1 punkt). Do zmniejszenia ryzyka zgonu w największym stopniu przyczyniła się zdrowa dieta (zmniejszenie ryzyka o 31%), niepalenie tytoniu (zmniejszenie ryzyka o 23%) i umiar w spożyciu alkoholu (zmniejszenie ryzyka o 14%).
2. Przebyte leczenie onkologiczne niezależnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Przebyte leczenie onkologiczne jest niezależnym czynnikiem ryzyka poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych po angioplastyce naczyń wieńcowych. Retrospektywna analiza przedstawiona na Kongresie American Heart Association objęła 937 pacjentów w wieku 18 lat i starszych, którzy w latach 2008–2022 przeszli angioplastykę naczyń wieńcowych z powodu ostrego zespołu wieńcowego. Spośród tych osób 89 (9,5%) w przeszłości (mediana około 2 lat) przebyło leczenie onkologiczne. W okresie obserwacji trwającej średnio 45 miesięcy poważne zdarzenia sercowo-naczyniowe (udar niezakończony zgonem, zawał mięśnia sercowego niezakończony zgonem, zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych lub konieczność powtórnej angioplastyki naczyń wieńcowych) z leczeniem lub bez leczenia onkologicznego wystąpiło odpowiednio u 28,4% i 22,2% chorych (p=0,01). Autorzy badania podkreślają konieczność objęcia osób po leczeniu onkologicznym szczególną opieką lekarską pod kątem chorób sercowo-naczyniowych.
3. Jakie jest ryzyko zachorowania na nowotwory przewodu pokarmowego?
Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią jedną czwartą zachorowań na nowotwory na świecie i jedną trzecią zgonów z nowotworowych. W analizie opublikowanej w The Lancet Gastroenterology & Hepatology na podstawie danych z GLOBOCAN z 2020 roku dotyczących zachorowalności i umieralności na nowotwory przewodu pokarmowego w 185 krajach oraz danych ONZ dotyczących zgonów nienowotworowych oszacowano, że ryzyko zachorowania i zgonu na nowotwór przewodu pokarmowego w całego ciągu życia wynosi dla przeciętnej osoby odpowiednio 8,2% i 62%. U mężczyzn ryzyko to wyniosło odpowiednio 9,5% i 7,2%, a dla kobiet 6,8% i 5,1%. Najczęstszym nowotworem przewodu pokarmowego jest rak jelita grubego (38,5% zachorowań i 28,2% zgonów w tej grupie). Kolejne są nowotwory żołądka, wątroby, przełyku, trzustki i pęcherzyka żółciowego. W porównaniu do mieszkańców innych rejonów, osoby zamieszkujące Azję Wschodnią mają wyższe ryzyko raka żołądka, wątroby, przełyku i pęcherzyka żółciowego, mieszkańcy Australii i Nowej Zelandii – raka jelita grubego, a mieszkańcy Europy Zachodniej – raka trzustki.
4. Cukrzyca typu 2 u młodych dorosłych zwiększa ryzyko nowotworów
W czasopiśmie Diabetes Care opublikowano chińskie badanie, w którym sprawdzono, czy zachorowanie na cukrzycę typu 2 w młodym wieku zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór. Uwzględniono dane 428 568 chorych z cukrzycą typu 2 rozpoznaną w latach 2011-2018. Częstość występowania nowotworów porównano z ogólną populacją Szanghaju, obejmującą 100 649 346 osobolat. W grupie z cukrzycą typu 2 rozpoznano łącznie 18 853 nowotwory, a w populacji ogólnej 582 643. W porównaniu do populacji ogólnej zachorowanie na cukrzycę typu 2 zwiększało o 10% ryzyko rozwoju jakiegokolwiek nowotworu. Młodszy wiek w chwili rozpoznania cukrzycy typu 2 wiązał się z częstszym występowaniem nowotworów. Ryzyko zachorowania na jakikolwiek nowotwór dla osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2 w wieku 20-54, 55-59, 60-64, 65-69 i 70-74 lat było większe od ryzyka w populacji ogólnej odpowiednio o 48%, 30%, 19%, 16% i 6%. Zachorowanie na cukrzycę typu 2 po 75. roku życia nie zwiększało ryzyka zachorowania na nowotwór.
5. Chorzy na raka płuca z immunologicznymi powikłaniami leczenia żyją dłużej
Immunoterapia inhibitorami punktów kontrolnych jest względnie nową formą leczenia onkologicznego, stosowaną z powodzeniem w wielu nowotworach. Leki te są z reguły dobrze tolerowane, jednak czasem mogą im towarzyszyć niebezpieczne dla życia zdarzenia niepożądane, wymagające przerwania leczenia i zastosowania leczenia immunosupresyjnego. W obejmującym 803 pacjentów badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono związek pomiędzy immunologicznymi powikłaniami leczenia inhibitorami punktów kontrolnych a całkowitym czasem przeżycia chorych na miejscowo zaawansowanego lub rozsianego niedrobnokomórkowego raka płuca. Zauważono, że wystąpienie powikłań o podłożu immunologicznym wymagające opóźnienia lub zaprzestania leczenia i zastosowania kortykosteroidów wiązało się z wydłużeniem mediany całkowitego czasu przeżycia (23,7 vs 9,8 miesiąca). Zależność ta występowała również u chorych wymagających hospitalizacji z powodu ciężkich zdarzeń niepożądanych o podłożu immunologicznym.
6. W Stanach Zjednoczonych umieralność z powodu nowotworów wciąż spada
Według raportu American Cancer Society (ACS) w Stanach Zjednoczonych od ponad trzech dekad utrzymuje się spadek umieralności z powodu nowotworów. Od 1991 roku uniknięto ponad 4 mln zgonów. Równocześnie wzrasta jednak zachorowalność na wiele częstych nowotworów, w tym sześć z dziesięciu najczęściej występujących. Stale wzrasta także zachorowalność wśród młodych dorosłych, w tym poniżej 50. roku życia. W latach 2015-2019 wskaźniki zachorowalności wzrastały o 0,6%-1% rocznie w raku piersi, trzustki i trzonu macicy, o 1%-2% rocznie w raku szyjki macicy u kobiet w wieku od 30 do 44 lat oraz o 2%-3% rocznie w raku gruczołu krokowego, nerki, czerniaku, raku wątroby u kobiet i raku jamy ustnej związanym z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Wśród dorosłych osób poniżej 50 r.ż. rak jelita grubego stał się pierwszą przyczyną zgonów z powodu raka u mężczyzn i drugą po raku piersi u kobiet. Jeszcze dwie dekady temu nowotwór ten wśród obu płci stanowił czwartą przyczynę onkologicznych zgonów. Uważa się, że jedną z przyczyn tego trendu jest epidemia otyłości. Wzrósł również odsetek nowotworów rozpoznawanych u osób w wieku 50-64 lat (z 25% w 1995 r. do 30% w latach 2019-2020). Z kolei zachorowalność osób powyżej 65. r.ż. spadła z 61% do 58%, co przypisuje się gwałtownemu spadkowi w tej grupie wiekowej zachorowalności na raka gruczołu krokowego i nowotwory związane z paleniem tytoniu. Raport zwraca także uwagę na gwałtowny spadek zachorowalności na raka szyjki macicy u kobiet w wieku 20-29 lat – pierwszej kohorty, która otrzymała szczepionkę przeciwko HPV. Jednocześnie wśród kobiet w wieku 30-44 lat zachorowalność wzrosła o prawie 2%, co podkreśla potrzebę częstszych badań przesiewowych u młodych kobiet i szerszego stosowania szczepień HPV. Po dziesięcioleciach wzrostu zachorowalność na nowotwory wśród dzieci ustabilizowała się, chociaż wskaźniki nadal rosną wśród w grupie wiekowej 15-19 lat. Największy wzrost – o 4% rocznie - odnotowano dla raka tarczycy, co wynika prawdopodobnie z nadrozpoznawalności.
Pełny raport został opublikowany w CA: A Cancer Journal for Clinicians 17 stycznia 2024 r.
7. Na całym świecie rośnie zachorowalność i umieralność z powodu nowotworów
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) opublikowała raport dotyczący 36 nowotworów w 185 krajach świata. Pomiędzy rokiem 2012 i 2022 liczba nowych zachorowań wzrosła o 50%, a liczba zgonów o około 18%. IARC szacuje, że podobne trendy będą się utrzymywać przez kolejne trzy dekady, a liczba nowych przypadków wzrośnie do 2050 roku o 77%. Liczby zachorowań i zgonów wyniosły w 2012 r. odpowiednio 14 mln i 8,2 mln, a w 2022 r. 20 mln i 9,7 mln. Zgodnie z szacunkami około 1 na 5 mężczyzn i kobiet zachoruje w ciągu życia na nowotwór, a około 1 na 9 mężczyzn i 1 na 12 kobiet umrze z tego powodu. Pięć nowotworów – rak płuca, piersi, jelita grubego, wątroby i żołądka łącznie – stanowiło w 2022 roku około połowę wszystkich nowych zachorowań i zgonów na świecie. Najczęstszym nowotworem był rak płuca (2,5 mln zachorowań; 12,4% zachorowań), a następnie nowotwory piersi, jelita grubego, gruczołu krokowego i żołądka; odpowiednio: 2,3 mln (11,6%), 1,9 mln (9,6%), 1,5 mln (7,3%) oraz 970 tys. (4,9%). Globalne wskaźniki umieralności były najwyższe dla raka płuca (1,8 mln zgonów, 18,7%), raka jelita grubego (900 tys., 9,3%), raka wątroby (760 tys., 7,8%), raka piersi (670 tys., 6,9%) i raka żołądka (660 tys., 6,8%). Wśród kobiet najczęstszym nowotworem i główną przyczyną zgonów był rak piersi, a następnie rak płuca i rak jelita grubego, a u mężczyzn – kolejno rak płuca, rak gruczołu krokowego, rak jelita grubego oraz nowotwory wątroby.
Globalne szacunki wraz z ankietą przeprowadzoną przez WHO ujawniły również nierówności związane ze wskaźnikiem rozwoju społecznego (HDI). Wskaźnik ten uwzględnia oczekiwaną długość życia w momencie narodzin, wykształcenie i standard życia. Kobiety w krajach o niższym HDI miały o 50% niższe ryzyko zachorowania na raka piersi niż kobiety w krajach o wysokim HDI i jednocześnie znacznie większe ryzyko zgonu. W krajach o bardzo wysokim wskaźniku HDI na raka piersi zachoruje 1 na 12 kobiet, a 1 na 71 umrze z tego powodu. W krajach o niskim wskaźniku HDI ryzyko zachorowania i zgonu wynosi odpowiednio 1 na 27 kobiet i 1 na 48 kobiet. W większości analizowanych krajów stwierdzono nieadekwatne finansowanie leczenia onkologicznego oraz opieki paliatywnej. Priorytetów świadczeń często nie ustala się na podstawie efektywności kosztowej. Przykładowo, w najbiedniejszych krajach brakuje tańszych leków generycznych i technologii. Żaden z krajów o niskich dochodach nie oferuje badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy za pomocą testu HPV, jednocześnie finansując inne, bardziej kosztowne i mniej opłacalne procedury.
WHO szacuje, że do 2050 r. liczba nowych przypadków nowotworów na świecie osiągnie 35,3 mln, czyli o 77% więcej w porównaniu z 20 mln w 2022 roku. Wzrost ten odzwierciedla zwiększenie globalnej populacji i jej starzenie się, a także większe narażenie na czynniki ryzyka, w tym tytoń, alkohol, otyłość i zanieczyszczenie powietrza. Największy bezwzględny wzrost zachorowalności spodziewany jest w krajach o wysokim wskaźniku HDI, a najwyższy procentowy wzrost – w krajach o niskim (142%) i średnim wskaźniku HDI (99%). Przewiduje się, że w 2050 roku umieralność z powodu raka w tych krajach niemal się podwoi.
8. Zwiększenie wydolności krążeniowo-oddechowej zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego
Według prospektywnej szwedzkiej analizy opublikowanej w British Journal of Sports Medicine, zwiększenie wydolności krążeniowo-oddechowej (cardiorespiratory fitness, CRF) o co najmniej 3% zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego. W analizie obejmującej lata 1982-2019 u blisko 58 tys. mężczyzn co najmniej dwukrotnie oceniono CRF podczas testu na ergometrze rowerowym. W ciągu obserwacji wynoszącej średnio 6,7 roku u 592 (1%) mężczyzn rozpoznano raka gruczołu krokowego, a u 46 (0,08%) był on główną przyczyną zgonu. Uczestników badania podzielono na tych ze wzrostem (+3%), stabilizacją (±3%) lub spadkiem (-3%) CRF. Chorzy ze wzrostem mieli w porównaniu do chorych ze spadkiem sprawności fizycznej mniejsze o 35% ryzyko zachorowania na nowotwór. Związek między zmianą bezwzględnej wartości CRF a zachorowalnością na raka gruczołu krokowego był istotny tylko dla chorych z wyjściową umiarkowaną wartością CRF. Nie wykazano związku pomiędzy wskaźnikiem CRF a ryzykiem zgonu z powodu tego nowotworu.
9. Porady antynikotynowe udzielane przez lekarzy powinny być pierwszym krokiem w walce z nałogiem
W wielu krajach zaleca się, aby lekarze udzielali krótkiej porady dotyczącej zaprzestania palenia tytoniu jako kluczowego początkowego etapu walki z nałogiem. W BMC Cancer opublikowano przegląd piśmiennictwa dotyczącego skuteczności takiej interwencji w krajach o niskim i średnim dochodzie (LMIC). W analizie uwzględniono tylko cztery artykuły opublikowane w latach 2011-2019 – trzy z Jordanii (wszystkie dotyczące jednego ośrodka onkologicznego) i jeden z południowych Indii. W dwóch badaniach interwencję prowadzili onkolodzy, a w pozostałych lekarze rodzinni. W pierwszym badaniu (n=156) wskaźnik rzucenia palenia po 12 miesiącach od interwencji wyniósł 21,2% i był najwyższy wśród osób, które paliły mniej niż 10 papierosów dziennie. W drugim badaniu (n=201) odsetek osób niepalących po 3 miesiącach wyniósł 23,4%, ale w 12. miesiącu spadł do 6%. Powody powrotu do nałogu obejmowały objawy odstawienia, poczucie braku wartości zaprzestania palenia i depresję. W trzecim badaniu (n=71) 67,6% chorych na nowotwory głowy i szyi rzuciło palenie dzięki poradom onkologów udzielonym podczas hospitalizacji. Według czwartego retrospektywnego badania zaledwie 21% chorych na nowotwory uczęszczało do lokalnej poradni rzucania palenia. Analiza tej grupy wykazała poprawę dwuletnich przeżyć u osób, które uczęszczały do poradni oraz zgłaszały abstynencję podczas wizyt kontrolnych. Niski odsetek chorych, którzy otrzymują porady antynikotynowe, przypisuje się obciążeniu pracą lekarzy z krajów LMIC i niekorzystnemu wpływowi emigracji. Jednocześnie, ze względu na jej skuteczność tej interwencji, podkreślili konieczność jej priorytetowego traktowania na poziomie polityki krajowej.
Ilesanmi et al. BMC Cancer. 2024 Jan 30;24(1):149.
10. Zaprzestanie palenia zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów
Badacze z Korei Południowej ocenili w badaniu populacyjnym ryzyko zachorowania na nowotwory w zależności od czasu od rzucenia i wieku rzucenia palenia tytoniu. Analizie poddano dane z National Health Insurance Service (zebrane w latach 2002-2017) oraz rejestru nowotworów. Do badania włączono blisko 3 mln osób (58,1% stanowili mężczyźni). Początkowe odsetki palaczy były znacząco wyższe wśród mężczyzn (61,9%) niż wśród kobiet (1,7%). W latach 2004-2017 60,8% mężczyzn i 87,1% kobiet próbowało rzucić palenie. Podczas obserwacji trwającej średnio 13,4 roku na nowotwór zachorowało 6,8% mężczyzn i 5,9% kobiet. Całkowite zaprzestanie palenia wiązało się z niższym ryzykiem zachorowania na nowotwory wśród mężczyzn (HR 0,83; 0,58 dla raka płuca), ale nie wśród kobiet. Ryzyko zachorowania na nowotwory ogółem oraz na raka płuca było najwyższe odpowiednio po 7 i 5 latach po rzuceniu palenia i spadało do 50% wyjściowej wartości po 15 i 12 latach od zaprzestania nałogu. Wiek rzucenia palenia był również istotny tylko wśród mężczyzn – zaprzestanie nałogu poniżej 50. roku życia znacząco zmniejszało ryzyko zachorowania na raka płuca (HR 0,43), ale nie na inne nowotwory
Park et al. JAMA Netw Open. 2024 Feb 5;7(2):e2354958.
1. Aktywność fizyczna skuteczną metodą walki z bólem
W czasopiśmie Cancer opublikowano wyniki kolejnej analizy potwierdzającej korzystny wpływ uprawiania sportu. W badaniu wzięło udział ponad 60 tys. osób, w tym 10 tys. chorych na nowotwory. Aktywność fizyczna o średnim i wysokim natężeniu przez min. 150 minut tygodniowo zmniejszała o 16% ryzyko wystąpienia bólu. Szczególną korzyść z ćwiczeń odnosili chorzy z wyjściowym średnim i znacznym nasileniem dolegliwości. W całej badanej grupie odnotowano związek pomiędzy czasem tygodniowej aktywności fizycznej i skalą efektu przeciwbólowego.
2. Czy emulgatory dodawane do żywności są szkodliwe?
Spożywanie wysoko przetworzonej żywności zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów, cukrzycy, otyłości oraz zgonu. Pomimo to, jest ona istotnym składnikiem naszej diety. Według badań populacyjnych we Francji wysoko przetworzona żywność stanowi średnio ok. 30% dziennej wartości energetycznej. Zawarte w niej dodatki wydłużające czas przydatności do spożycia oraz poprawiające teksturę produktu mogą szkodliwie wpływać na zdrowie. Badania eksperymentalne wykazały, że emulgatory używane w produkcji wysoko przetworzonej żywności zmieniają mikrobiotę jelitową oraz zwiększają ryzyko wystąpienia stanów zapalnych. Wyniki najnowszej analizy francuskiego badania NutriNet-Santé z udziałem 92 000 osób (78,8% kobiet) wykazały wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory wraz ze wzrostem zawartości w diecie powszechnie stosowanych w Europie emulgatorów: karagenów (E407), mono- i diglicerydów kwasów tłuszczowych (E471), pektyn (E440) i węglanu sodu (E500). Wysokie spożycie mono- i diglicerydów kwasów tłuszczowych (E471) wiązało się z 15% wzrostem ryzyka wszystkich rodzajów nowotworów, w tym wzrostem ryzyka raka piersi o 24% i ryzyka raka gruczołu krokowego 46%. Z kolei spożywanie karagenów (E407) wiązało się z 28% wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi. U kobiet przed menopauzą spożywających difosforany (E450), pektyny (E440) i wodorowęglan sodu (E500) wykazano zwiększone ryzyko raka piersi (wzrost odpowiednio o 45%, 55% oraz 48%). Nie stwierdzono związku między spożyciem emulgatorów a ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego.
Europejska Agencja Bezpieczeństwa Żywności analizowała problem stosowania emulgatorów w żywności i nie stwierdziła istotnych zagrożeń ani potrzeby ograniczenia ich dziennego spożycia, w tym E471.
Sellem L, Srour B, Javaux G, et al. Food additive emulsifiers and cancer risk: Results from the French prospective NutriNet-Santé cohort. PLoS Med. 2024 Feb 13;21(2):e1004338. doi: 10.1371/journal.pmed
3. Interwencja dietetyczna poprawia wyniki leczenia nowotworów głowy i szyi
Niedożywienie obserwuje się u blisko 80% chorych na nowotwory rejonu głowy i szyi i jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. W Australii trwa badanie kliniczne „Jedzenie jako leczenie” („Eating as treatment”, EAT), w ramach którego przeszkoleni dietetycy onkologiczni łączą rozmowy motywacyjne i terapię poznawczo-behawioralną w celu poprawy zachowań żywieniowych u chorych otrzymujących radioterapię. Wstępne wyniki analizy 307 chorych przydzielonych do interwencji EAT lub standardowej porady dietetycznej wykazały poprawę stanu odżywienia i jakości życia pacjentów w ramieniu EAT. W ciągu pięciu lat obserwacji zmarło 36 (24%) chorych w ramieniu kontrolnym oraz 28 (18%) w grupie EAT. Dzięki interwencji EAT bezwzględne ryzyko zgonu w ciągu pięciu lat zmniejszyło się o 17% (P = 0,03) a względne ryzyko o 55% (P = 0,04). Aby uniknąć jednego zgonu konieczne jest wdrożenie interwencji u sześciu chorych. Udział 5-letnich przeżyć całkowitych w grupie kontrolnej wynosił 76% (0,68-0,82), a w grupie EAT 82% (0,75-0,87) (p = 0,22).
4. Chorzy chętnie korzystają z systemów zdalnego monitorowania
Zdalne systemy gromadzenia i analizy danych dotyczących stanu zdrowia zgłaszanych bezpośrednio przez chorych (electronic patient reported outcome measures, ePROM) zyskują w onkologii coraz większe znaczenie. Naukowcy z Turynu przeprowadzili ankietę wśród 220 chorych leczonych w trybie dziennym w szpitalu Mauriziano, gdzie papierowe PROMy są używane od lat. Poproszono ich o ocenę zadowolenia (w skali od 1 do 10) z obecnych systemów monitorowania objawów. 72% chorych oceniło ich stosowane na co najmniej 8 punktów. Wprowadzenie elektronicznej wersji formularzy w postaci aplikacji na smartfony, tablety lub stron internetowych aprobowało 82% ankietowanych. Większość chorych zadeklarowała brak problemów z korzystaniem z technologii lub połączenia internetowego. Najniższą znajomość urządzeń komputerowych zgłaszali chorzy w wieku powyżej 60 lat (26% vs 19% chorych poniżej 60 lat, P = 0.007) oraz z niskim wykształceniem (38% vs 15% chorych bardziej wykształconych, P < 0.001). Niewielka część chorych (1,5%) zgłosiła obawy związane z prywatnością danych w systemach ePROM oraz możliwością braku wglądu lekarzy w zgłaszane objawy. Aż 16% chorych obawiało się zaburzenia relacji lekarz-pacjent w wyniku wdrożenia ePROM.
5. Jaka powinna być dawka chemioterapii u starszych osób?
Starsze osoby z rozsianą chorobą nowotworową często z uwagi na wiek, współistniejące choroby i stan sprawności mogą gorzej tolerować leczenie onkologiczne niż młodzi dorośli. W związku z tym onkolodzy, celem uniknięcia nadmiernej toksyczności leczenia, często zmniejszają dawki chemioterapii u starszych osób. W JAMA Network Open opublikowano badanie w którym sprawdzono celowość wyjściowego zmniejszenia dawki chemioterapii u starszych osób. Analizie poddano dane pacjentów po 70. roku życia, którzy rozpoczynali paliatywną chemioterapię z powodu zaawansowanego nowotworu. Do badania włączono 609 chorych, których średni wiek wynosił 77,2 lata, a 54% stanowili mężczyźni. Blisko połowa chorych (46%) otrzymała pierwotnie zmodyfikowany schemat leczenia, najczęściej zmniejszono dawkę chemioterapii. Największą grupę stanowili chorzy na raka przewodu pokarmowego (37,4%) i raka płuca (28,6%). Zauważono, że redukcja pierwszej dawki chemioterapii zmniejszała ryzyko wystąpienia działań toksycznych w stopniu 3-5 o 15% oraz ryzyko pogorszenia funkcjonowania chorego w życiu codziennym o 20%. Sześciomiesięczny czas przeżycia nie różnił się istotnie między grupami. Autorzy badania podkreślają, że wyniki ich pracy mogą pomóc w optymalizacji dawkowania leków przeciwnowotworowych u starszych pacjentów z zaawansowanym nowotworem i przewlekłymi schorzeniami.
6. Nosicielki wariantów patogennych BRCA odnoszą korzyść z przesiewowego badania rezonansem magnetycznym
Rutynowo wykonywanym badaniem przesiewowym w kierunku raka piersi jest mammografia, jednak u kobiet obciążonych bardzo wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi np. z wariantem patogennym BRCA1 i BRCA2 wykonuje się dodatkowo rezonans magnetyczny piersi. Wiadomo, że wykonywanie rezonansu magnetycznego pozwala wykryć raka piersi we wcześniejszym stopniu zaawansowanie, jednak nie wiadomo, czy wpływa to na ryzyko zgonu. W 59 ośrodkach onkologicznych w 11 krajach nosicielki wariantów patogennych BRCA1 lub BRCA2 wypełniały w latach 1995–2015 kwestionariusz wyjściowy oraz powtarzane co 2 lata kwestionariusze uzupełniające obejmujące historię badań przesiewowych, zachorowania na nowotwory i stan zdrowia. Wyłączono kobiety, które przed rozpoczęciem badania otrzymały leczenie z powodu raka piersi lub miały przesiewowe badanie rezonansem magnetycznym. Uczestniczki obserwowano od 30. roku życia (lub daty wypełnienia kwestionariusza wyjściowego, w zależności od tego, która data była późniejsza) do 75. roku życia, daty ostatniej obserwacji lub śmierci z powodu raka piersi. Do analizy włączono 2488 kobiet, spośród których 1756 (70,6%) miało co najmniej jedno badanie przesiewowe wykonane rezonansem magnetycznym. Po średnim okresie obserwacji wynoszącym 9,2 roku 344 kobiety (13,8%) zachorowały na raka piersi, a 35 zmarło z tego powodu. Wykazano, że wykonywanie badań przesiewowych rezonansem magnetycznym zmniejsza o 80% ryzyko względne zgonu z powodu raka piersi u nosicielek wariantu patogennego BRCA1. U nosicielek wariantu patogennego BRCA2 względne ryzyko zgonu było mniejsze o 13%, jednak nie był to wynik statystycznie istotny.
7. Test z krwi może wykryć raka jelita grubego
Rak jelita grubego jest w Polsce trzecim najczęstszym nowotworem u mężczyzn i drugim u kobiet. Wczesne wykrycie tego nowotworu może zapobiec ponad 90% spowodowanych nim zgonów, jednak wiele osób kwalifikujących się do kolonoskopowego badania przesiewowego nie wykonuje go. W tej sytuacji poszukuje się badań krwi, które pozwoliłyby wcześniej wykryć raka jelita grubego i zmniejszyć umieralność związaną z tym nowotworem. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie The New England Journal of Medicine oceniono skuteczność testu oceniającego krążące wolne DNA (cfDNA) we krwi u osób kwalifikujących się do badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Analizie poddano próbki krwi 7861 osób w wieku 45-84 lat, które miały wykonaną kolonoskopię. U 83,1% osób, u których w kolonoskopii wykryto raka jelita grubego, wynik testu cfDNA był dodatni, a u 16,9% ujemny, co wskazuje na czułość testu cfDNA w wykrywaniu raka jelita grubego na poziomie 83,1%. Czułość w przypadku raka jelita grubego w stadium I, II lub III wynosiła 87,5%, a w przypadku zaawansowanych zmian przedrakowych - 13,2%.
8. Palenie papierosów wpływa niekorzystnie na układ immunologiczny
Układ immunologiczny odpowiada za odporność człowieka poprzez identyfikowanie, a następnie unieszkodliwianie drobnoustrojów i komórek nowotworowych. Istnieje znaczna zmienność reakcji immunologicznych związana z wiekiem, płcią i czynnikami genetycznymi. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Nature poddano analizie próbki krwi 1000 zdrowych osób w wieku 20-69 lat celem oceny 136 zmiennych, takich jak styl życia, nawyki żywieniowe, palenie papierosów oraz masa ciała na odpowiedź immunologiczną. Próbki te poddano ekspozycji na powszechnie występujące w środowisku patogeny, a następnie mierzono poziom cytokin wyprodukowanych pod wpływem tej stymulacji. Zauważono, że palenie papierosów, utajona infekcja wirusem cytomegalii i wskaźnik masy ciała (BMI) są głównymi czynnikami wpływającymi na zmienność odpowiedzi immunologicznej. Zauważono także, że palenie papierosów wpływa zarówno na wrodzoną, jak i nabytą odpowiedź immunologiczną, przy czym jego wpływ na odporność wrodzoną szybko zanika po zaprzestaniu palenia, podczas gdy upośledzenie odporności nabytej utrzymuje się jeszcze długo po rzuceniu palenia.
9. Rzucenie palenia – im wcześniej tym lepiej
Palenie papierosów jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych oraz nowotworowych. W metaanalizie opublikowanej w The New England Journal of Medicine Evidence sprawdzono, jakie jest ryzyko zgonu u osób palących papierosy, byłych palaczy i osób, które nigdy nie paliły. W badaniu wykorzystano dane ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Kanady, dotyczące dorosłych w wieku od 20 do 79 lat. Wśród 1,48 miliona dorosłych obserwowanych przez 15 lat doszło do 122 697 zgonów. Uwzględniając wiek, wykształcenie, spożycie alkoholu i otyłość, ryzyko zgonu dla bieżących palaczy było większe w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły papierosów (2,8 razy dla kobiet i 2,7 razy dla mężczyzn), a dla byłych palaczy 1,3 razy wyższe. Czas przeżycia u palących kobiet i mężczyzn w wieku od 40 do 79 lat był odpowiednio o 12 i 13 lat krótszy w porównaniu z osobami nigdy niepalącymi. Zaprzestanie palenia papierosów w każdym wieku, szczególnie przed 40. rokiem życia wydłużało przeżycie. Wśród wszystkich grup wiekowych, w porównaniu z kontynuacją palenia, jego zaprzestanie na mniej niż 3 lata pozwala uniknąć utraty około 5 lat życia, a na 10 lub więcej lat - około 10 lat życia, co odpowiada przeżyciu u osób nigdy niepalących. Rzucenie palenia w każdym, ale szczególnie w młodszym wieku wiązało się z niższą umieralnością ogólną oraz z powodu chorób naczyniowych, układu oddechowego i nowotworowych. Korzystne efekty były widoczne już po 3 latach od zaprzestania palenia.
10. E-papierosy nie są bezpieczną alternatywą dla zwykłych papierosów
W JAMA Evidence opublikowano wyniki metaanalizy ponad 100 badań dotyczących wpływu na zdrowie e-papierosów, klasycznych papierosów oraz ich łączenia. W końcowej ocenie uwzględniono sześć kategorii chorób, dla których znaleziono co najmniej pięć opublikowanych badań. Były to choroby układu sercowo-naczyniowego, astma, choroby metaboliczne, udary, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz choroby jamy ustnej. Osoby używające e-papierosów miały, w porównaniu do palaczy papierosów, takie samo ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, udarów i zaburzeń metabolicznych (zbiorczy iloraz szans odpowiednio 0,81, 0,73 i 0,99), ale mniejsze ryzyko astmy, POChP oraz chorób jamy ustnej (zbiorczy iloraz szans odpowiednio 0,84, 0,53 i 0,87). Osoby używające zwykłych papierosów i e-papierosów miały, w porównaniu do palaczy samych papierosów, o 20-40% zwiększone ryzyko wszystkich wymienionych chorób. Używanie obu form tytoniu lub samych e-papierosów zwiększało, w porównaniu do osób nieuzależnionych, ryzyko wszystkich chorób (zakres zbiorczego ilorazu szans dla e-papierosów 1,24-1,47, a dla obu form tytoniu 1,49-3,29).
