W skrócie

Selen to pierwiastek śladowy naturalnie występujący w wielu produktach spożywczych, dodawany również do żywności oraz dostępny w postaci suplementów diety. Selen, który stanowi dla człowieka jeden z niezbędnych mikroelementów, wchodzi w skład ponad 20 selenoprotein, białek, odgrywających kluczową rolę w procesie rozmnażania, metabolizmu hormonów tarczycowych, syntezy DNA oraz ochronie przed uszkodzeniami oksydacyjnymi oraz przed infekcjami.

Selen i nowotwory

Selen może odgrywać rolę w zapobieganiu nowotworom z uwagi na swoje działanie w zakresie naprawy DNA, programowanej śmierci komórki oraz układu endokrynnego i immunologicznego, jak również innych mechanizmów, włącznie z właściwościami antyoksydacyjnymi.

Badania epidemiologiczne sugerują odwrotną zależność między selenem a ryzykiem wystąpienia raka jelita grubego, prostaty, płuca, pęcherza, skóry, przełyku oraz żołądka. W przeglądzie Cochrane’a, obejmującym badania nad rolą selenu w prewencji nowotworów u osób w grupie o najwyższym spożyciu selenu stwierdzono niższe o 31% ryzyko zachorowania na raka, niższe o 45% ryzyko zgonu z powodu raka, niższe o 33% ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego oraz niższe o 22% ryzyko raka prostaty niż u osób, które przyjmowały najniższe dawki selenu. Autorzy przeglądu nie znaleźli związku między spożyciem selenu a ryzykiem raka piersi. Meta-analiza 20 badań epidemiologicznych wykazała potencjalną odwrotną zależność między poziomem selenu w paznokciu stopy, w surowicy oraz w osoczu a ryzykiem raka prostaty.

Badania kliniczne z randomizacją i grupą kontrolną nad uzupełnianiem diety o selen w zapobieganiu nowotworów przyniosły przeciwstawne wyniki. Autorzy przeglądu Cochrane’a na podstawie analizy 9 badań klinicznych z randomizacją doszli do wniosku, że selen może pomagać w zapobieganiu nowotworom układu pokarmowego. Zaznaczyli jednocześnie, iż wyniki te muszą zostać potwierdzone w lepiej zaprojektowanych badaniach klinicznych. Powtórna analiza podwójnie zaślepionego badania z randomizacją i grupą kontrolną Nutritional Prevention of Cancer Trial, obejmującego 1312 amerykańskich dorosłych, którzy chorowali wcześniej na podstawnokomórkowego lub płaskonabłonkowego raka skóry wykazała, że spożywanie 0,2 mg selenu dziennie przez 6 lat związane było z 52−65% niższym ryzykiem raka prostaty. Efekt ten był silniejszy u mężczyzn w grupie o najniższym tercylu stężenia selenu, u których stężenie antygenu specyficznego dla prostaty (PSA) wynosiło nie wiecej niż 4 ng/ml. Badanie kliniczne z randomizacją i grupą kontrolną SELECT (Selenium and Vitamin E Cancer Prevention Trial) obejmujące 35 533 mężczyzn w wieku 50 lat lub więcej ze Stanów Zjednoczonych, Kanady i Puerto Rico, zostało przerwane po upływie 5,5 roku, kiedy analiza wykazała brak związku pomiędzy suplementacją selenem w dawce 0,2 mg selenu dziennie samodzielnie lub w połączeniu z 400 IU witaminy E dziennie a ryzykiem wystąpienia raka prostaty. Dodatkowe 1,5 roku obserwacji uczestników badania po zaprzestaniu przyjmowania suplementów potwierdziło brak istotnego związku pomiędzy suplementacją selenu a ryzykiem raka prostaty.

W 2003 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wyraziła zgodę na umieszczenie na opakowaniach żywności i suplementów diety zawierających selen informacji, że „pewne dowody naukowe sugerują, że spożywanie selenu może obniżać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów. FDA ustaliła, że dowody te są ograniczone i nierozstrzygające”. Potrzeba więcej badań, by potwierdzić związek między stężeniem selenu a ryzykiem raka i ustalić, czy suplementy selenu mogą pomagać w zapobieganiu jakimkolwiek nowotworom.

Zmodyfikowano za:

• https://cam.cancer.gov/
• 31. Selenium Dietary Supplements Fact Sheet: Selenium (ODS):
  https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/