Grzyby są od wieków stosowane w tradycyjnej medycynie orientalnej. Jako pierwszy właściwości lecznicze grzybów opisał Hipokrates już około 4 tysiące lat temu. W chińskiej medycynie grzyby stanowiły symbol nieśmiertelności i długowieczności. Leki z grzybów stosowano w żółtaczce, astmie, a także w bezsenności czy zapaleniu stawów. Uważało się również, że grzyby korzystnie wpływają na płodność. Wykonywało się z nich talizmany, które miały chronić dom i jego właściciela. W ostatnich dekadach znacznie wzrosło zainteresowanie właściwościami farmakologicznymi chińskich grzybów.

Wartość odżywcza grzybów jadalnych zależy od ich składu chemicznego. Dostarczają dużej ilości witamin z grupy B oraz witaminy C. Ponadto są dobrym źródłem śladowych pierwiastków, takich jak potas, magnez, cynk, fosfor lub selen. Grzyby są również źródłem wysokoprzyswajalnego żelaza. Uważa się, że posiadają wiele właściwości korzystnych dla naszego zdrowia - działają antyoksydacyjnie, immunomodulująco, przeciwalergicznie i pozytywnie wpływają na profil lipidowy. Pojawiły się doniesienia, że niektóre gatunki grzybów obniżają poziom glukozy we krwi u chorych na cukrzycę. Niektóre grzyby zwiększają wydalanie kwasów żółciowych z organizmu. Ekstraktom z grzybów przypisuje się również działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.

Jaka teoria wspiera twierdzenie, że chińskie grzyby mogą być pomocne w leczeniu nowotworów?

Przeciwnowotworowe działanie grzybów opisano po raz pierwszy w latach 50. XX wieku. Badano działanie ekstraktów z borowika szlachetnego oraz purchawicy olbrzymiej u zwierząt chorujących na mięsaki oraz białaczki. Wyizolowanymi z grzybów substancjami, które wykazują najlepiej poznane działanie przeciwnowotworowe, są polisacharydy, w szczególności beta-glukany (np. lentinan). Pobudzają komórki układu odpornościowego do podziałów oraz zwiększają wytwarzanie białek odpornościowych, co hamuje rozwój komórek nowotworowych. Zawarte w niektórych grzybach terpenoidy łącząc się z DNA komórkowym prowadzą do apoptozy komórki raka. Gatunki grzybów, które według badań wykazały najbardziej obiecujące efekty w leczeniu przeciwnowotworowym to między innymi Phellinus, Pleurotus, Agaricus, Ganoderma, Clitocybe, Antrodia, Trametes, Cordyceps, Xerocomus, Calvatia, Schizophyllum, Flammulina, Suillus, Inonotus, Inocybe, Funlia, Lactarius, Albatrellus, Russula, i Fomes.

W jaki sposób stosowane są chińskie grzyby?

Z suszonych grzybów wykonuje się ekstrakty w formie płynnej oraz proszki podawane w formie tabletek i kapsułek.

Czy prowadzono przedkliniczne badania (laboratoryjne lub na zwierzętach) z użyciem chińskich grzybów?

Prowadzono badania laboratoryjne oraz badania na zwierzętach z użyciem grzybów stosowanych tradycyjnie w medycynie chińskiej. Zaobserwowano ich działanie hamujące angiogenezę w obrębie nowotworu oraz podziały komórek nowotworowych. Oto przykłady poznanego do tej pory działania przeciwnowotworowego grzybów:
Pieczarkowce (Agaricales) - w badaniach nad wpływem tego gatunku grzyba na komórki raka piersi zaobserwowano liczne efekty przeciwnowotworowe - hamowanie proliferacji komórek, ich aktywności oraz tworzenia się nowych naczyń krwionośnych.
Grzyby Reishi (Ganoderma lucidum) - zaobserwowano ich antynowotworowe działanie na liniach komórkowych raka piersi, czerniaka, raka gruczołu krokowego, endometrium, płuca, jajnika oraz wątroby.
Twardnik japoński (Lentinus edodes/shiitake) – w badaniach na myszach wykazano, że ekstrakt z tego grzyba może hamować podziały komórek oraz wzrost raka jelita grubego.
Żagwica listkowata (Grifola frondosa/maitake) - opisano działanie hamujące wzrostu guza oraz powstawanie przerzutów raka piersi na modelach zwierzęcych.

Czy prowadzono badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad oddziaływaniem chińskich grzybów?

Prowadzono pojedyncze badania na ludziach opisujące działanie antynowotworowe grzybów.
Potencjalnie korzystne działanie przeciwnowotworowe opisano w przypadku Wrośniaka różnobarwnego (Trametes versicolor/Coriolus versicolor/turkey tail). Połączenie ekstraktu z tego grzyba z radio- lub chemioterapią może dawać korzystne efekty u chorych na raka piersi. Tymczasem te badania nie potwierdziły jednoznacznie przeciwnowotworowego działania grzybów.

Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem chińskich grzybów?

Po spożyciu grzybów może dojść do zatruć, niekiedy nawet śmiertelnych. Jest to spowodowane obecnością naturalnych toksyn, np. fallotoksyn. Spożywanie grzybów niejadalnych może być bardzo niebezpieczne - przede wszystkim nie powinno się spożywać grzybów z blaszkami pod kapeluszem. Nie zapobiega to wszystkim zatruciom, ale pozwala uniknąć najgroźniejszych, czyli zatrucia muchomorem sromotnikowym oraz zasłonakiem rudym. Objawy zatrucia grzybami to przede wszystkim bóle brzucha, ból i zawroty głowy, nudności, wymioty oraz biegunka, wzmożone pragnienie. W ciężkich przypadkach może dojść do niewydolności wątroby oraz ostrej niewydolności nerek, drgawek lub śpiączki. Nawet jadalne grzyby przechowywane w nieodpowiednich warunkach mogą wytwarzać groźne dla organizmu drobnoustroje, wydzielające toksyny lub nawet kancerogeny. Grzyby suszone utrzymują swoje właściwości odżywcze, smakowe i zdrowotne. Dobrym pomysłem jest również mrożenie grzybów.

Czy amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała chińskie grzyby do użycia we wskazaniu do leczenia onkologicznego w Stanach Zjednoczonych?

Chińskie grzyby nie zostały zarejestrowane przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) do leczenia nowotworów. Niektóre z nich można kupić w postaci suplementów diety.

Piśmiennictwo:

1. Justyna Rajewska, Bożena Bałasińska. Biologically active compounds of edible mushrooms and their beneficial impact on health. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58: 352-357

2. Patel Seema, Goyal Arun. Recent developments in mushrooms as anti-cancer therapeutics: a review. 3 Biotech. 2012 Mar; 2(1): 1–15.

3. Jan Ciećkiewicz. Zatrucie grzybami. Medycyna 2008/09 https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/74676,zatrucie-grzybami

Hasło opracowano we współpracy ze studentami Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie