Newsletter PLWzR Onkoserwis Listopad 2022
1. Spożywanie słodzonych napojów zwiększa ryzyko zgonu z powodu nowotworów
W czasopiśmie Cancer, Epidemiology, Biomarkers and Prevention opublikowano wyniki badania oceniającego wpływ spożywania napojów słodzonych cukrem lub słodzikami na ryzyko zgonu z powodu nowotworów. Na początku 28-letniej obserwacji ponad 930 tys. uczestników wypełniło ankietę dotyczącą stylu życia, przewlekłych chorób oraz zwyczajów żywieniowych, w tym ilości spożywanych dziennie słodzonych napojów. Nie wykazano zwiększonego ogólnego ryzyka zgonu z powodu nowotworów u osób spożywających dziennie co najmniej dwa słodzone napoje. Osoby te miały jednak zwiększone o 5% ryzyko zgonu z powodu nowotworów związanych z otyłością, o 9% z powodu nowotworów jelita grubego i o 17% z powodu nowotworów nerek. Osoby spożywające dziennie co najmniej dwa napoje słodzone słodzikami miały o 5% zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory związane z otyłością oraz o 11% raka trzustki.
2. Algorytmy sztucznej inteligencji zwiększą skuteczność kolonoskopii
SKOUT (Iterative Scopes) jest narzędziem wykorzystującym algorytmy sztucznej inteligencji do wykrywania podczas przesiewowej kolonoskopii zmian łagodnych (gruczolaków). System podświetla na monitorze obszar, w którym potencjalnie znajduje się polip, a następnie śledzi go wraz z ruchem endoskopu. W badaniu klinicznym zastosowanie tego nowatorskiego oprogramowania pozwoliło na wykrycie o 27% więcej zmian. Endoskopiści używający SKOUT wykrywali średnio 1,05 polipa na badanie, a bez niego – 0,83 (różnica była istotna statystycznie). Różnica w wykrywalności gruczolaków w bliższej części okrężnicy była jeszcze większa i wyniosła 44% dla zmian o średni 5-9 mm. SKOUT otrzymał akceptację The US Food and Drug Administration (FDA).
3. Wzrasta liczba zachorowań na nowotwory wśród osób poniżej 50. roku życia
Amerykańscy badacze przeanalizowali trendy zachorowalności na nowotwory w 44 krajach wśród osób poniżej 50. roku życia. Badanie dotyczyło raka piersi, jelita grubego, trzonu macicy, przełyku, zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego, głowy i szyi, nerki, wątroby, trzustki, gruczołu krokowego, żołądka, tarczycy oraz nowotworów układu chłonnego. Okazało się, że w wielu krajach zachorowalność młodych ludzi na wszystkie wymienione nowotwory wzrasta. W Stanach Zjednoczonych średni roczny procentowy wzrost liczby zachorowań na raka nerki u mężczyzn poniżej 50. roku życia wyniósł 3,6%, a u kobiet 4,1%. Dla szpiczaka mnogiego było to odpowiednio 2% i 3%.
4. Powstały wytyczne stosowania niefarmakologicznych strategii leczenia nowotworowego bólu
W Journal of Clinical Oncology opublikowano rekomendacje Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (American Society of Clinical Oncology, ASCO) i Society of Integrative Oncology, SIO dotyczące niefarmakologicznych strategii postępowania w bólach nowotworowych. Wytyczne powstały na podstawie analizy wyników badań klinicznych z randomizacją oraz systematycznych przeglądów z lat 1990-2021. Według ekspertów akupunkturę można zalecać chorym z bólami kostno-stawowymi, a szczególnie pacjentkom z dolegliwościami spowodowanymi terapią hormonalną raka piersi. Ból w przebiegu terapii systemowych można łagodzić akupresurą i refleksologią. Natomiast hipnozę zalecono do obniżania nasilenia bólu podczas procedur diagnostycznych i leczniczych. W rekomendacjach uwzględniono również masaż, który poleca się chorym na raka piersi oraz osobom w opiece hospicyjnej lub otrzymującym paliatywne leczenie. Moc powyższych zaleceń oceniono jako średnią. W rekomendacjach uwzględniono również zalecenia o słabej mocy. Należy do nich Hatha joga u chorych na raka piersi i nowotwory rejonu głowy i szyi oraz muzykoterapia po zabiegach operacyjnych. Panel ekspertów zauważył, że niektóre alternatywne metody nie mają wystarczających dowodów skuteczności i nie mogą być zalecane. Do tej grupy należy m.in. suplementacja kwasów omega-3 i glutaminy.
5. Wzrasta liczba zachorowań i zgonów z powodu raka wątrobowokomórkowego
Rak wątrobowokomórkowy (hepatocellular cancer, HCC), najczęstsza postać pierwotnego nowotworu wątroby, znajduje się w czołówce przyczyn zgonów nowotworowych na świecie. Główne czynniki ryzyka rozwoju tego nowotworu to przewlekłe infekcje wirusami zapalenia wątroby typu B i C, nadmierne spożywanie alkoholu, otyłość i zaburzenia metaboliczne, np. cukrzyca typu 2. Największa liczba zachorowań i zgonów z powodu HCC występuje w południowej i wschodniej Azji, północnej i zachodniej Afryce oraz Ameryce Centralnej. W Europie HCC rozpoznaje się najczęściej u mieszkańców Bośni i Hercegowiny, Francji, Włoch, Mołdawii i Rumunii. Według najnowszej analizy w 2040 roku zachorowalność na ten nowotwór wzrośnie o 55%, a umieralność o 56%. W związku z tym, że czynniki ryzyka zachorowania na HCC są modyfikowalne, autorzy badania postulują o wdrożenie populacyjnych programów uświadamiających istotę utrzymywania prawidłowej masy ciała, unikania spożywania alkoholu oraz zwiększenie dostępu do skutecznych metod profilaktyki i leczenia zakażeń wirusami zapalenia wątroby.
6. Kobiety częściej niż mężczyźni czują się lekceważone w trakcie wizyty lekarskiej
American Cancer Society Action Network przeprowadziło wśród chorych na nowotwory ankietę na temat satysfakcji z przebiegu wizyty lekarskiej. Wzięło w niej udział 1236 dorosłych osób z nowotworem rozpoznanym w ciągu ostatnich siedmiu lat. 84% chorych wyraziło zadowolenie z przebiegu wizyty lekarskiej. Zauważono, że kobiety dwukrotnie częściej niż mężczyźni czuły się jedynie częściowo usatysfakcjonowane z przebiegu wizyty (14% vs 7%). Dodatkowo zauważono, że kobiety, u których nowotwór rozpoznano z powodu dolegliwości, częściej niż mężczyźni uważały, że ich objawy były ignorowane przez lekarza (31% vs 21%) oraz że nie były one traktowane poważnie (8% vs 1%). 8% kobiet biorących udział w ankiecie uważało, że musiały udowadniać swoje dolegliwości lekarzowi, a 3% otrzymało sugestię, że potrzebują przede wszystkim konsultacji psychiatrycznej. Jedna trzecia osób biorących udział w ankiecie przyznała, że musiała korzystać z dodatkowej wizyty lekarskiej, ponieważ po pierwszej mieli odczucie, że ich objawy zostały zignorowane przez lekarza. Z tych osób u 48% po dodatkowej wizycie rozpoznano nowotwór. Kobiety trzykrotnie częściej niż mężczyźni zgłaszały, ze ich rozpoznanie zmieniło się po dodatkowej konsultacji lekarskiej.
7. Sigmoidoskopia zmniejsza ryzyko raka jelita grubego
Wiadomo, że kolonoskopia (badanie endoskopowe odbytnicy i całego jelita grubego) zmniejsza ryzyko raka jelita grubego oraz zgonu z tego powodu. Do tej pory brakowało jednak badań oceniających długotrwały wpływ sigmoidoskopii (badanie endoskopowe odbytnicy, esicy i części zstępującej jelita grubego) na przeżycie u chorych na raka jelita grubego. W analizie opublikowanej w czasopiśmie Annals of Internal Medicine uwzględniono cztery badania z co najmniej piętnastoletnim czasem obserwacji, analizujące wykonywanie sigmoidoskopii w profilaktyce raka jelita grubego. U ponad 137 tysięcy osób wykonano przynajmniej jedną sigmoidoskopię. Po 15 latach obserwacji wykazano, że osoby, które wykonały co najmniej jedną sigmoidoskopię miały o 21% niższe ryzyko raka jelita grubego oraz o 20% niższe ryzyko zgonu z powodu raka jelita grubego niż osoby z tak samo licznej grupy kontrolnej. Jest to kolejne badanie potwierdzające rolę badań endoskopowych w profilaktyce raka jelita grubego.
8. Wzrost masy ciała w trakcie chemioterapii poprawia rokowanie
Ubytek masy ciała, zwłaszcza masy mięśniowej w trakcie chemioterapii pogarsza rokowanie chorych na nowotwory. Na tegorocznym kongresie European Society for Medical Oncology przedstawiono analizę trzech badań klinicznych 3 fazy w której oceniono wpływ wzrostu masy ciała na przeżycie chorych otrzymujących pierwszorazową paliatywną chemioterapię z powodu raka płuca. Masę ciała kontrolowano u 1003 chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca, z których większość stanowili mężczyźni (70,5%). U 164 osób przyrost masy ciała wyniósł ponad 5%, u 299 ponad 2,5%, a 486 osób miało przyrost masy ciała mniejszy niż 2,5%. Zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn wzrost masy ciała wiązał się z dłuższym czasem przeżycia. Nie zauważono różnic w przyroście masy ciała i czasie przeżycia zależnie od płci chorych.
9. Część raków trzustki mogłaby być rozpoznana wcześniej
Rak trzustki jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów, który długo przebiega bez żadnych dolegliwości. Na tegorocznym United European Gastroenterology Week zaprezentowano analizę dotyczącą badań obrazowych (tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego), wykonanych u chorych na raka trzustki na 3 do 18 miesięcy przed rozpoznaniem nowotworu. Zauważono, że u 46 spośród 600 chorych na raka trzustki wykonano tomografię komputerową lub/i rezonans magnetyczny jamy brzusznej na kilka lub kilkanaście miesięcy przed rozpoznaniem. W badaniach tych nie opisano niepokojących zmian w trzustce. Po ponownej analizie badań przeprowadzonej już po rozpoznaniu raka trzustki u 36% chorych stwierdzono przeoczenie pewnych nieprawidłowości. U 26% chorych nie zauważono małych guzków w trzustce, a u 10% poszerzonych przewodów żółciowych lub trzustkowych. Autorzy pracy podkreślają, że dokładniejsza analiza badań obrazowych pozwoliłaby wcześniej rozpoznać raka trzustki i zwiększyć skuteczność leczenia tego nowotworu.
10. Leczenie raka piersi coraz skuteczniejsze
Rak piersi jest najczęstszym, po raku skóry, rakiem u kobiet oraz jedną z głównych przyczyn zgonów z powodu nowotworów. American Cancer Society opublikowało uaktualnione statystyki na temat zachorowania i wyników leczenia raka piersi w Stanach Zjednoczonych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowano wzrost liczby zachorowań na raka piersi. Równocześnie od 1989 roku w Stanach Zjednoczonych umieralność z powodu raka piersi zmniejszyła się o 46%. Dzieje się tak na skutek coraz skuteczniejszych metod leczenia, większej świadomości społeczeństwa i szybszego zgłaszania się do lekarza kobiet, które zauważyły guz piersi. Dodatkowo badania przesiewowe w kierunku raka piersi pozwalają wykryć i leczyć raki, które nie dają jeszcze żadnych objawów klinicznych.
11. Nie wszystkie formy hormonalnej terapii zastępczej zwiększają ryzyko rozwoju raka piersi
W 2002 roku w badaniu Women's Health Initiative (WHI), po 20-latach obserwacji stwierdzono zwiększoną zachorowalność (względne ryzyko 1.28) na nowotwory piersi u kobiet stosujących skoniugowane estrogeny wraz z syntetycznym octanem medroksyprogesteronu (medroxyprogesterone acetate, MPA) w ramach hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) mającej łagodzić objawy menopauzy. Po trzech latach obserwacje te potwierdziło kolejne badanie, przeprowadzone we Francji. Równocześnie nie wykazano w nim wyższego ryzyka rozwoju nowotworów wśród kobiet stosujących estrogeny z bioidentycznym progesteronem. Istotnym minusem badania była mała liczba zdarzeń. W czerwcowym wydaniu Obstetrics & Gynecology opublikowano wyniki brytyjskiego badania oceniającego wpływ różnych rodzajów HTZ na ryzyko rozwoju raka piersi. Do analizy włączono ponad 45 tys. kobiet z rozpoznaniem raka piersi. Wśród chorych stosujących estrogeny z MPA ryzyko to wyniosło 1.28, czyli tyle samo co w badaniu WHI. Potwierdzono również, zgodnie z francuskim badaniem, brak większego ryzyka rozwoju raka piersi u kobiet stosujących HTZ składającą się z estrogenów i bioidentycznego progesteronu.