Newsletter PLWzR Onkoserwis Październik 2022
1. Powstał pierwszy komercyjny test wykrywający w warunkach domowych nowotwory rejonu głowy i szyi
W Stanach Zjednoczonych w sierpniu wprowadzono do sprzedaży domowy zestaw „Cancer detect test for oral & throat cancer” (Viome Life Sciences), do wykrywania w warunkach domowych nowotworów jamy ustnej i gardła. Ma on służyć byłym i obecnym palaczom oraz wszystkim osobom powyżej 50. roku życia. Cena zestawu to 399 dolarów. Test nie został dotychczas zatwierdzony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (U.S. Food and Drug Administration, FDA). W cenie testu chory otrzymuje probówkę na ślinę, którą po pobraniu materiału odsyła do siedziby firmy. Wyniki analizy mikrobiomu oraz RNA omawiane są podczas 15-minutowej telekonferencji. W przypadku pozytywnego wyniku testu chorzy kierowani są do ośrodków onkologicznych celem pogłębienia diagnostyki (biopsji) lub obserwacji. W badaniu na 1175 osobach test wykazał 94% czułość i 84%-90% swoistość (wyniki nieopublikowane).
2. Internetowa aplikacja identyfikuje osoby z dziedzicznymi mutacjami predysponującymi do rozwoju nowotworów
Naukowcy z Dana-Farber Cancer Institute opracowali i zwalidowali algorytm identyfikujący osoby z nosicielstwem dziedzicznych mutacji w 19 genach predysponujących do rozwoju nowotworów. Internetowa aplikacja PREMMplus szacuje ryzyko na podstawie wprowadzonych danych, tj. wieku, płci, cech etnicznych i rodzinnej historii zachorowań na 18 nowotworów. Wynik większy lub równy 2,5% charakteryzuje się 89%-94% czułością i >97% negatywną wartością predykcyjną (tj. wykluczeniem nosicielstwa) w identyfikacji osób z dziedzicznymi mutacjami w 11 genach, należących do kategorii A ryzyka zachorowania na nowotwory (APC, BRCA1, BRCA2, CDH1, EPCAM, MLH1, MSH2, MSH6, dwuallelowy MUTYH, PMS2 i TP53). Osoby z taką mutacją narażone są m.in. na raka piersi, jajnika, jelita grubego, trzustki i gruczołu krokowego. Identyfikacja w PREMMplus osób z dziedzicznymi mutacjami w genach o pośrednim stopniu penetracji (CHECK2, ATM) charakteryzuje się podobnie wysoką czułością – 84%-90% oraz negatywną wartością predykcyjną >93%. Aplikacja zostanie udostępniona w ciągu najbliższych miesięcy do darmowego użytku. Według jej twórców dostępne będą dwie wersje – pierwsza do samodzielnego wypełnienia on-line przez pacjenta oraz druga, do użytku w gabinetach lekarskich.
3. Kolejne ostrzeżenie FDA przed powiększaniem piersi z zastosowaniem implantów
FDA wydała kolejne ostrzeżenie dotyczące powiększania piersi z zastosowaniem implantów. Komunikat ostrzega o przypadkach wystąpienia w tkance bliznowatej otaczającej implant raków płaskonabłonkowych i chłoniaków. Dotychczas zidentyfikowano ok. 20 przypadków raka płaskonabłonkowego oraz 30 chłoniaków, które rozwinęły się po powiększeniu piersi. Obecne ostrzeżenie nie dotyczy opisywanych wcześniej przypadków chłoniaków anaplastycznych, rozpoznawanych w tej samej grupie kobiet. Według ostatniego ostrzeżenia nowotwory występowały u chorych z implantami teksturowanymi, gładkimi, wypełnionymi solą fizjologiczną i silikonem. W niektórych przypadkach nowotwór rozwijał się kilka lat po zabiegu. Do najczęstszych objawów należały obrzęk, ból, guzki i zmiana wyglądu skóry. Częstość występowania nowotworów po powiększeniu piersi z zastosowaniem implantów nie jest znana. Nie zidentyfikowano również dotychczas czynników ryzyka ich rozwoju.
4. Powstaje europejski program profilaktyki nowotworowej
Podczas otwarcia tegorocznego kongresu European Society for Medical Oncology (ESMO) zapowiedziano utworzenie europejskiego programu profilaktyki onkologicznej Europe-wide Cancer Prevention Across Europe Campaign (PrEvCan). Inicjatorem kampanii jest European Oncology Nursing Society (EONS), a wśród partnerów znajduje się ponad 50 onkologicznych organizacji krajowych i międzynarodowych. Roczny program będzie promował stworzony przez World Health Organization’s (WHO) Europejski Kodeks Walki z Rakiem. Według autorów projektu profilaktyka onkologiczna jest nie tylko skuteczniejsza w globalnej walce z nowotworami niż ich leczenie, ale również najbardziej efektywna ekonomicznie długofalową strategią w onkologii. Szacuje się, że w 2040 roku na raka zachoruje w Europie 5,9 mln ludzi, a 2,9 mln umrze z tego powodu. Dzięki działaniom profilaktycznym można by zapobiec 40 procentom zachorowań.
5. Stężenie witaminy D3 może mieć wpływ na przeżycie chorych na czerniaka skóry
Witamina D3 jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie gospodarki fosforanowo-wapniowej w organizmie. Odpowiada między innymi za prawidłową budowę kości. Do jej wytwarzania w organizmie ludzkim potrzebne jest światło słoneczne. W badaniu zaprezentowanym na tegorocznym kongresie Europejskiej Akademii Dermatologii i Wenerologii powiązano stężenie witaminy D3 we krwi z ryzykiem nawrotu czerniaka. Przeanalizowano retrospektywnie dane 264 chorych na czerniaka skóry radykalnie leczonych w latach 1998-2021. U każdego chorego oznaczano stężenie witaminy D3 we krwi po rozpoznaniu czerniaka. Stężenie poniżej 10 ng/ml uznawano za niedobór. Pięcioletnie przeżycie pacjentów ze stężeniem powyżej 10 ng/ml wynosiło 90%, a pacjentów z niższym stężeniem 84%. Trwają badania prospektywne mające potwierdzić pozytywny wpływ witaminy D3 na czas przeżycia w czerniaku skóry.
6. Ćwiczenia siłowe wydłużają życie
Ćwiczenia fizyczne zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz nowotworów. W metaanalizie opublikowanej w British Journal of Sports Medicine oceniono wpływ ćwiczeń siłowych na czas życia. W analizie obejmującej 16 badań wykazano, że regularne ćwiczenia siłowe zmniejszają o 10-17% ryzyko zgonu zarówno z przyczyn kardiologicznych, jak i onkologicznych. Największa korzyść zauważono dla osób wykonujących ćwiczenia siłowe przez 30-60 minut tygodniowo. Autorzy pracy podkreślają, że szczególną korzyść z ćwiczeń siłowych odnoszą osoby po 50. roku życia, u których w naturalny sposób dochodzi do osłabienia mięśni, a regularne treningi siłowe pomagają zapobiec temu zjawisku.
7. Dlaczego zanieczyszczenie powietrza powoduje raka płuca?
Rak płuca u większości chorych rozwija się z powodu palenia papierosów. Wśród chorych na raka płuca kilka procent stanowią jednak osoby, które nigdy nie paliły i nie były narażone na bierne wdychanie dymu tytoniowego. Od kilkunastu lat trwają badania nad wpływem zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pyłami o cząsteczce mniejszej niż 2,5 mikrometra (PM2,5), na rozwój raka płuca. Na tegorocznym kongresie European Society for Medical Oncology przedstawiono teorię rozwoju raka płuca spowodowanego zanieczyszczeniem powietrza. Zakłada ona, że u ponad połowy ludzi w komórkach budujących płuca dochodzi do powstawania mutacji w genach EGFR i KRAS, które w normalnych warunkach rzadko powodują powstawanie raka płuca. Po ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza cząstkami PM2,5 w środowisku komórek obarczonych mutacją zaczynają się gromadzić makrofagi wytwarzające interleukinę 1, pod wpływem której komórki z mutacją EGFR przekształcają się w komórki raka. W przyszłości, stosując przeciwciała blokujące interleukinę 1, być może będzie możliwe zapobieganie rakom płuca u osób szczególnie narażonych na ten nowotwór.
8. Nowe wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego
Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology, ESC) zrzesza lekarzy zajmujących się chorobami serca i naczyń. Od kilkunastu lat w jego ramach rozwija się dział zajmujący się kardioonkologią. Kardioonkologia jest gałęzią medycyny skupiającą się na zmniejszaniu ryzyka chorób serca związanego z leczeniem onkologicznym pacjentów z obciążeniami kardiologicznymi oraz minimalizowaniu niekorzystnych następstw tego leczenia w przyszłości. Jest to dziedzina medycyny wymagająca indywidualnego podejścia do chorego, z uwzględnieniem rodzaju nowotworu oraz obciążenia kardiologicznego. Wymaga ona ścisłej współpracy kardiologa z onkologiem celem doboru najlepszego postępowania. W czasopiśmie European Heart Journal opublikowano pierwsze europejskie wytyczne kardioonkologiczne opracowane przez ESC we współpracy z Europejskim Towarzystwem Hematologii, Europejskim Towarzystwem Radioterapii Onkologicznej oraz Międzynarodowym Towarzystwem Kardio-Onkologicznym. Wytyczne te mają ułatwić lekarzom prowadzenie leczenia onkologicznego u chorych z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.
9. Otyłość brzuszna zwiększa ryzyko raka jelita grubego
Otyłość brzuszna to nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej nie tylko w tkance podskórnej brzucha, ale również wokół narządów znajdujących się wewnątrz jamy brzusznej. Jest ona najgroźniejszą formą otyłości, ponieważ stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy typu 2. W retrospektywnym badaniu porównano 80 chorych na raka jelita grubego, 80 z gruczolakami jelita grubego i 80 z nienowotworowymi zmianami w jelicie grubym. Chorym mierzono obwód talii, bioder i szyi oraz sprawdzano podstawowe parametry laboratoryjne takie jak stężenie glukozy, albuminy oraz profil lipidowy. Zauważono, że chorzy z otyłości brzuszną mają wyższe ryzyko raka jelita grubego i gruczolaków jelita grubego. Mężczyźni z zespołem metabolicznym oraz wysokim obwodem talii w stosunku do obwodu szyi oraz obwodu talii w stosunku do wzrostu mieli około trzykrotnie wyższe ryzyko raka jelita grubego. U kobiet trzykrotnie wyższe ryzyko raka jelita grubego występowało w przypadku wysokiego obwodu talii w stosunku do obwodu bioder.