1. Eksperci NCCN rekomendują trzecią dawkę szczepionki mRNA przeciwko COVID 19 u osób w trakcie leczenia onkologicznego
Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA, Food and Drug Administration) zaaprobowała trzecią dawkę szczepionki mRNA przeciwko COVID 19 preparatami Pfizer lub Moderna dla osób z obniżoną odpornością. Za tą decyzją podążyli eksperci z NCCN (National Comprehensive Cancer Network) opracowują w Stanach Zjednoczonych zalecenia dotyczące leczenia chorób nowotworowych. W opublikowanych właśnie wytycznych zalecono trzecią dawkę szczepionki mRNA pacjentom w trakcie leczenia onkologicznego, w szczególności osobom z guzami litymi, które w ciągu roku od pierwszej dawki szczepionki otrzymywały leczenie onkologiczne, chorym z nowotworami hematologicznymi niezależnie od tego, czy są w trakcie aktywnego leczenia hematologicznego, wszystkim pacjentom którzy przeszli zabieg przeszczepienia komórek macierzystych szpiku kostnego albo terapię CAR-T cells, a zwłaszcza pacjentom do dwóch lat po tych zabiegach, wszystkim chorym po allogenicznym przeszczepieniu komórek macierzystych szpiku w trakcie leczenia immunosupresyjnego, a także chorym w trakcie leczenia onkologicznego z wyjściowo obniżoną odpornością (np. chorzy zakażeni wirusem HIV).
2. Szczepionka mRNA przeciwko COVID 19 aktywna u chorych na nowotwory
Przeprowadzone do tej pory badania wykazywały w trakcie krótkotrwałej obserwacji skuteczność i bezpieczeństwo szczepionki mRNA firmy Pfizer u osób w trakcie leczenia onkologicznego. Nie było jednak dostępnych badań sprawdzających jej skuteczność w dłuższym okresie obserwacji. W badaniu opublikowanym w Cancer Discovery sprawdzono, czy stężenie przeciwciał u zdrowych osób i chorych na nowotwór różni się po 6 miesiącach od szczepienia. W tym celu 289 osobom zaszczepionym dwiema dawkami szczepionki oznaczono stężenie przeciwciał po drugiej dawce szczepionki i po 6 miesiącach od drugiej dawki. Testy serologiczne wykazały, że 122 osoby ze 154 (79%) w trakcie leczenia onkologicznego oraz 114 ze 135 (84%) pracowników ochrony zdrowia (grupa kontrolna) miały po 6 miesiącach od zaszczepienia dodatnie testy serologiczne. Wśród chorych na nowotwór z ujemnymi wynikami testów serologicznych 81% stanowiły osoby w trakcie chemioterapii. Pomimo wysokiej aktywności szczepionki mRNA eksperci z NCCN (National Comprehensive Cancer Network) zalecają podanie trzeciej dawki szczepionki u pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego.
3. Metformina nie poprawia wyników leczenia pacjentów z rakiem płuca w trakcie radiochemioterapii
Metformina jest lekiem stosowanym w leczeniu cukrzycy typu 2. Opublikowane do tej pory retrospektywne badania sugerowały, że może ona zmniejszać ryzyko powstawania nowotworów oraz poprawiać rezultaty leczenia onkologicznego. W badaniu II fazy z randomizacją opublikowanym w JAMA Oncology sprawdzono wpływ stosowania metforminy na wyniki leczenia chorych w trakcie radiochemioterapii z powodu raka płuca. 170 nieobciążonych cukrzycą chorych na nieoperacyjnego niedrobnokomórkowego raka płuca w III stadium zaawansowania losowo przydzielano do grupy otrzymującej radiochemioterapię i metforminę (86 osób) oraz do grupy kontrolnej z wyłączną radiochemioterapią (81 osób). Stosowanie metforminy w trakcie radiochemioterapii było dobrze tolerowane przez chorych, ale nie wykazano, aby jej stosowanie poprawiało wyniki leczenia. Jednoroczny czas wolny od progresji choroby wyniósł 60,4% w grupie kontrolnej i 51,3% w grupie stosującej metforminę, a jednoroczne przeżycia w obu grupach wynosiły 80%.
4. Stosowanie antybiotyków może zwiększać ryzyko rozwoju raka jelita grubego
Mikrobiota jelitowa jest istotna nie tylko w procesie trawienia i wchłaniania, ale wpływa również na odporność organizmu. Antybiotyki, poprzez działanie bakteriobójcze wpływają na skład mikrobioty jelitowej, co może zaburzać nie tylko funkcjonowanie przewodu pokarmowego, ale również całego organizmu. W szwedzkim badaniu opublikowanym w czasopiśmie Journal of the National Cancer Institute sprawdzono wpływ stosowania antybiotyków na częstość występowania raka jelita grubego. W tym celu poddano analizie dane ponad 40 tysięcy osób z rozpoznaniem raka jelita grubego oraz ponad 202 tysięcy zdrowych osób. Informacje o stosowanych antybiotykach zaczerpnięto ze szwedzkiego rejestru przepisywanych leków. Wykazano, że stosowanie antybiotyków zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Umiarkowane stosowanie antybiotyków wiązało się ze zwiększeniem ryzyka o 15%, a częste o 17%, w porównaniu do osób niestosujących antybiotyków. Zależność ta była szczególnie widoczna dla antybiotyków z grupy fluorochinolonów, sulfonamidów oraz dla trimetoprimu. Nie zaobserwowano, aby stosowanie antybiotyków wiązało się ze zwiększonym ryzykiem raka odbytnicy, a u kobiet stosujących antybiotyki zauważono zmniejszenie częstości raka odbytnicy. Badanie to po raz kolejny potwierdza, że stosowanie antybiotyków może zwiększać ryzyko rozwoju raka jelita grubego.
5. Osoby starsze rzadko biorą udział w badaniach klinicznych
Wiedza na temat skuteczności terapii onkologicznych dostępna jest dzięki badaniom klinicznych, w których biorą udział chorzy, którzy wyrazili zgodę na przyjmowanie leków o nieudowodnionej skuteczności. W czasopiśmie The New England Journal of Medicine opublikowano artykuł poruszający problem rzadkiego włączania osób starszych do badań klinicznych. Autorzy zauważyli, że tylko 24% chorych biorących udział w badaniach klinicznych to osoby po 70. roku życia, mimo że aż 42% mogłoby się do takich badań kwalifikować. W związku z tym brakuje danych na temat skuteczności leków onkologicznych u osób starszych, które z powodu licznych chorób współistniejących i wieku mogą inaczej metabolizować leki, a przez to być bardziej narażone na ich działania niepożądane. Wynika to w dużej mierze z kryteriów włączania do badań narzucanych przez sponsora badania, które spełniają tylko osoby nieobciążone poważnymi chorobami przewlekłymi. Również onkolodzy rzadziej proponują udział w badaniach klinicznych osobom po 65. roku życia. Tylko 58% chorych po 65. roku życia kwalifikujących się do badań klinicznych otrzymuje taką propozycję od prowadzącego onkologa, w porównaniu do 76% osób przed 65. rokiem życia. Prawdopodobnie wynika to z obaw onkologów przed stosowaniem leków nie w pełni przebadanych u osób starszych. Autorzy artykułu podkreślają konieczność prowadzenia przedklinicznych analiz dotyczących farmakodynamiki leków u osób starszych oraz prowadzenia badań klinicznych dedykowanych ludziom starszym.
6. Celiakia zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory
Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną charakteryzującą się nietolerancją roślinnego białka - glutenu. Jedyną metodą jej leczenia jest stosowanie przez całe życie bezglutenowej diety. Szwedzcy badacze przeanalizowali dane ponad 47 tys. chorych na celiakię oceniając ich ryzyko zachorowania na nowotwory. Wcześniejsza analiza tej grupy chorych wykazała nieznaczne zwiększenie występowania gruczolaków i raków jelita cienkiego w stosunku do zdrowej populacji. Ryzyko to utrzymywało się do dziesięciu lat od rozpoznania celiakii. Według obecnej analizy względne ryzyko zachorowania na nowotwory u osób z celiakią wynosi 1,11 w stosunku do grupy kontrolnej (mediana czasu obserwacji 11,5 roku). Współczynnik zachorowalności wyniósł w obu grupach odpowiednio 6,5 i 5,7 na 1000 osobolat. Najczęściej rozpoznawano nowotwory przewodu pokarmowego oraz chłoniaki. Zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory występowało tylko w pierwszym roku od rozpoznania celiakii. Zjawisko to może mieć kilka przyczyn. Po pierwsze, dieta bezglutenowa zmniejsza stan zapalny przewodu pokarmowego. Po drugie, osoby z rozpoznaniem celiakii podlegają częstszym kontrolom lekarskim i wykonują więcej badań niż osoby zdrowe. Cytowana analiza wykazała, że pomimo zmniejszenia ryzyka wystąpienia ogółu nowotworów u chorych na celiakię rozpoznaną ponad rok temu, częstość występowania nowotworów hematologicznych oraz raka trzustki i dróg żółciowych była wciąż wyższa niż w ogólnej populacji. Wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory był największy u osób z rozpoznaną celiakią po 60. roku życia, podczas gdy u osób zdiagnozowanych przed 40. rokiem życia był równy populacyjnemu ryzyku. Autorzy badania zauważyli zwiększoną w ostatnich latach częstość rozpoznawania celiakii u osób po 60. roku życia.
7. Zanieczyszczenie powietrza jest drugą przyczyną zgonów z powodu raka płuc
Podczas tegorocznego kongresu World Conference on Lung Cancer (WCLC) przedstawiono wyniki analizy przeprowadzonej przez International Association for the Study of Lung Cancer (IASLC). Wykazała ona, że zanieczyszczenie powietrza odpowiada za 14,1% wszystkich zgonów z powodu raka płuca i jest drugim najczęstszym czynnikiem etiologicznym ryzyka rozwoju tego nowotworu, ustępując miejsca tylko paleniu tytoniu. Wskaźnik umieralności chorych na raka płuca spowodowanego zanieczyszczeniem powietrza wyniósł w 2019 roku wśród osób w wieku 50-69 lat 36,88/100 tys. w Serbii, 27,97/100 tys. w Polsce, 24,63/100 tys. w Chinach, 19,71/100 tys. w Mongolii i 19,2/100 tys. w Turcji. W powyższych krajach o najgorszych wynikach głównymi źródłami zanieczyszczeń był transport, gotowanie oraz pozyskiwanie energii. Odsetek energii pochodzącej z węgla wynosi w Serbii 70%, w Polsce 74%, w Chinach 65%, w Mongolii 80%, w Turcji 35% i zaledwie 9% w Stanach Zjednoczonych, gdzie zanieczyszczenie powietrza odpowiada za niecałe 5% zgonów z powodu raka płuca.
8. Pierwsze badanie potwierdzające pogorszenie wyników leczenia nowotworów wskutek pandemii
Wielu lekarzy i polityków ostrzegało, że ograniczenia w funkcjonowaniu służby zdrowia podczas pandemii wpłyną negatywnie na wyniki leczenia onkologicznego. W JAMA Network Open opublikowano wyniki francuskiego badania potwierdzającego tę tezę. Analizie poddano dane chorych na rozsianego raka jelita grubego zgłaszających się do badania klinicznego 2. fazy. Porównano wyniki badań krwi u osób badanych przed lockdown’em (11.11.2019-09.03.2020) oraz bezpośrednio po nim (14.05.2020-03.09.2020). Okazało się, że u chorych kwalifikowanych do badania po restrykcjach średnie stężenie krążącego DNA nowotworu było blisko siedmiokrotnie większe niż u osób sprzed lockdown’u. Wiązało się to ze spadkiem mediany czasu przeżycia całkowitego z 20 do 15 miesięcy.
9. Mastektomia z użyciem robota nie jest zalecaną metodą leczenia raka piersi
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) wydała ostrzeżenie przed wykonywaniem mastektomii z użyciem robota. W komunikacie podkreślono, że tego typu zabiegi nie mają udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwa w leczeniu lub zapobieganiu nowotworom piersi. FDA podkreśla również, że toczące się badania nad wykorzystaniem robotycznej chirurgii w leczeniu raka piersi prowadzone są bez odpowiedniego nadzoru oraz w większości nie są w nich raportowane tak istotne kwestie, jak np. odsetek nawrotów miejscowych. Według komentatorów, aby mastektomię z użyciem robota uznać za równoważną do klasycznego zabiegu należy przeprowadzić dwuramienne badanie porównujące obie metody. Niestety, żadna z firm produkujących chirurgiczne roboty nie była dotychczas zainteresowana takim badaniem.
10. Kobiety są dyskryminowane w onkologii
Podczas tegorocznego kongresu World Congress on Gastrointestinal Cancer odbyła się sesja pt. „Kobiety w onkologii”, poświęcona problemowi nierównego traktowania onkolożek i onkologów. Prof. Erika Ruiz z Instituto Nacional de Cancerologia w Meksyku prowadząca panel dyskusyjny zadała pytanie, czy osiągnięcia kobiet i mężczyzn oceniane są za pomocą tych samych kryteriów. Uczestnicy sesji zauważyli, że ocena naukowców opiera się na kryteriach obiektywnych i subiektywnych. Powoduje to, że pomimo wspólnych dla obu płci kryteriów obiektywnych kobiety rzadziej otrzymują profesurę, a ich wystąpienia naukowe są rzadziej nagradzane niż mężczyzn. Wsparcie, mentoring oraz otwarte dyskusje w miejscu zatrudnienia uznano za najskuteczniejsze metody walki z dyskryminacją na tle płci. Uczestnicy panelu przytoczyli wyniki ankiety prezentowane podczas tegorocznego kongresu ASCO, według której dyskryminacji ze względu na płeć doświadczyło w ubiegłym roku aż 79% onkolożek i 55% onkologów.