Witamina E występuje naturalnie w niektórych produktach spożywczych jako ich dodatek oraz w postaci suplementów diety. „Witamina E” jest zbiorczą nazwą rozpuszczalnych w tłuszczach związków chemicznych o szczególnym działaniu antyoksydacyjnym.

Naturalnie występująca witamina E istnieje w 8 formach chemicznych (alfa-, beta-, gamma- i delta-tokoferol oraz alfa-, beta-, gamma- i delta-tokotrienol), które mają różny poziom aktywności biologicznej. Alfa-tokoferol jest jedyną formą uznaną za spełniającą wymagania organizmu człowieka.

Witamina E a nowotwory

Składniki antyoksydacyjne, takie jak witamina E, chronią części komórki przed niszczącym działaniem wolnych rodników, które jeśli im się nie przeciwdziała, mogą prowadzić do rozwoju nowotworów. Witamina E może również blokować tworzenie się rakotwórczych nitrozoamin, powstających w żołądku z azotynów zawartych w żywności, oraz chronić przed rakiem poprzez wspomaganie układu odpornościowego. Niestety w badaniach klinicznych i sondażowych, które próbowały określić zależność pomiędzy spożywaniem witaminy E a częstością zachorowań na nowotwory, w większości przypadków nie wykazano korzystnego działania witaminy E.

Badania HOPE-TOO i Women’s Health Study oceniały, czy suplementy witaminy E mogą chronić ludzi przed nowotworami. W badaniu HOPE-TOO, w którym przez 7 lat obserwowano mężczyzn i kobiety w wieku 55 lat i starszych chorujących na serce lub cukrzycę, nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy liczbą nowych przypadków raka lub zgonów nowotworowych w grupie losowo przypisanej do przyjmowania 400 IU dziennie witaminy E lub placebo. W Women’s Health Study, w którym zdrowe kobiety w wieku 45 lat i więcej przyjmowały 600 IU witaminy E co drugi dzień lub placebo przez 10 lat, suplement nie wpłynął na obniżenie ryzyka rozwoju żadnego nowotworu.

W kilku badaniach sprawdzano czy spożywanie witaminy E i/lub suplementu witaminy E wpływa na ryzyko raka prostaty. Prospektywne badanie kohortowe obejmujące ponad 29 000 mężczyzn nie wykazało związku między przyjmowaniem witaminy E w diecie lub w postaci suplementu a ryzykiem raka prostaty. Wśród obecnych i byłych palaczy przyjmowanie witaminy E w dawce powyżej 400 IU dziennie było jednak związane ze statystycznie istotnym, 71-procentowym obniżeniem ryzyka rozwoju zaawansowanego raka prostaty.

W badaniu klinicznym z randomizacją obejmującym 29 133 palaczy, suplement syntetycznej witaminy E podawany w dawce 50 IU przez 5–8 lat zmniejszał ryzyko raka prostaty o 32% w porównaniu z grupą kontrolną. Częściowo na podstawie tych obiecujących wyników zaplanowano duże badanie kliniczne z randomizacją SELECT obejmujące 35 533 mężczyzn w wieku 50 lat i więcej. Badanie to, które rozpoczęło się w 2001 roku, miało na celu ustalenie, czy 7–12 lat suplementacji syntetyczną witaminą E (400 IU jako octan u) samodzielnie lub w połączeniu z selenem (200 mcg, jako L-selenometionina) obniża liczbę nowych przypadków raka prostaty. Badanie przerwano w październiku 2008 roku, kiedy okazało się, że suplementy przyjmowane pojedynczo lub łącznie nie chronią przed rakiem prostaty. Wyniki dodatkowej półtorarocznej obserwacji w tym badaniu (w czasie której uczestnicy nie przyjmowali witaminy E ani selenu) pokazały, że ryzyko raka prostaty u mężczyzn, którzy przyjmowali witaminę E było o 17% wyższe w porównaniu do grupy przyjmującej placebo; różnica ta była istotna statystycznie.

Ryzyko raka prostaty było również nieznacznie wyższe u uczestników badania przyjmujących witaminę E w połączeniu z selenem lub wyłącznie selen, ale różnice te nie były istotne statystycznie. Nie znaleziono rozbieżności między grupami w zakresie częstości występowania raka płuca, raka jelita grubego lub wszystkich nowotworów ogółem. Członkowie zespołu badania zamierzają kontynuować obserwację zdrowia uczestników badania przez dodatkowe 5 lat.

W badaniu obejmującym kobiety w stanie Iowa zaobserwowano, że wyższe spożycie witaminy E w żywności oraz w postaci suplementów diety może obniżać ryzyko raka jelita grubego, szczególnie w wieku poniżej 65 lat. Całkowite ryzyko względne w najwyższym kwintylu spożycia (>35,7 IU na dzień) wyniosło 0,32. Tych wyników nie udało się jednak powtórzyć w prospektywnym badaniu kohortowym obejmującym 87 998 kobiet z badania Nurses’ Health Study oraz 47 344 mężczyzn z badania Health Professionals Follow-up Study. Aczkolwiek w niektórych badaniach wyższe spożycie witaminy E łączyło się z niższą zachorowalnością na raka piersi, badanie obejmujące ponad 18 000 kobiet po menopauzie nie wykazało wpływu czynników dietetycznych, w tym witaminy E, na zachorowalność na ten nowoatwór.

Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne przeprowadziło badanie epidemiologiczne oceniające związek pomiędzy stosowaniem suplementów witaminy C i witaminy E a umieralnością na raka pęcherza moczowego. Spośród prawie miliona dorosłych osób obserwowanych w latach 1982–1998, osoby, które przyjmowały witaminę E w postaci suplementu przez co najmniej 10 lat, miały obniżone ryzyko zgonu z powodu raka pęcherza, natomiast suplementacja witaminy C nie przyniosła efektu.
Nie ma dotąd wystarczających dowodów naukowych potwierdzających zasadność stosowania witaminy E w zapobieganiu nowotworom. Codzienne spożywanie suplementów zawierających duże dawki witaminy E (400 IU) może wręcz zwiększać ryzyko raka prostaty.


Zmodyfikowano za: